Bundel met zes afdelingen met doorgaans tussen de 5 en 8 getitelde gedichten. Alleen in de afdeling 'Trojaanse gedachten' aanduidingen met Romeinse cijfers. Thema is de kwelling die de mens zichzelf is. Hij is breekbaar, verdwaalt in de eigen grensgebieden van de geest. Onze denkbeelden dragen ons, maar zijn rauw. ‘Er woonde eens een mens in ontbinding in mij.’ Geaarde taal in 'Niemandsland' over ontheemding, beroofd te zijn van eigen grond: ‘Het water stroomt door vuile beekjes / Naar stroperige meren vol zwart bloed / Mochten er lelies op het oppervlak liggen / Ze zouden niet weten hoe te bloeien’. In deel I van IV is alles eerst perfect: ‘En de zachte nabijheid van hij die naast me ligt’. Maar dan: ‘Een van hen fluistert: ben je gelukkig met wie je bent?’ Gedachten richten een mens te gronde: ‘Gedachten kunnen dat // Een vrouw van mijn lengte en gewicht / tegen de vlakte krijgen’. Toch ook woorden van hoop tegen zinledigheid in heldere wensgedachten: ‘We zijn gedachten die in vrede komen // Over een azuurblauwe hemel; en lavendelvelden / Die de ondergaande zon in purperlicht vangen.’ Portret van de menselijke psyche die aan zichzelf tenonder gaat. Poëziedebuut van filosofe Alicja Gescinska (1981).

Onderzoeken te over: corona heeft mensen somberder gemaakt. Hoe blijven we gezond? Kan mijn kind wel naar school en zijn vriendjes zien? Heb ik morgen nog werk? Komt er ooit een eind aan deze knipperlicht-lockdown? Dat de dagen nu korter worden, dat het buiten grijs en donker is, dat helpt allemaal niet mee. Maar zijn alleen de omstandigheden de oorzaak van de duisternis in het hoofd?

Filosoof en schrijver Alicja Gescinska - ze publiceerde een roman en essays - noemde haar eerste bundel Trojaanse gedachten. Hier wordt het brein van binnenuit aangevallen. Hier ondermijnen gedachten het zelf.

In dit poëziedebuut is het hoofd een plek waar het 'niet onbekommerd wonen' is, waar gedachten, herinneringen, verdriet, pijn zich niet zomaar laten wegjagen, maar erbij horen als meubilair in een kamer: 'Als grootmoeders al te zware kast/ Van te donker hout en te donkere herinneringen,/ Die niemand mooi vindt en niemand meer wil,/ Maar die niemand weg durft te smijten.'

In verschillende reeksen toont Gescinska indringend hoe een mens ten prooi kan vallen aan somberte, hoe soms het gewone dagelijks leven al te veel kan zijn - 'Banale daden zijn huzarenstukjes' - hoe dwanggedachten een leven kunnen bepalen, dat patronen zoeken houvast biedt, maar ook hoe dingen die voor de een geen samenhang hebben, in andersmans hoofd overduidelijk verbonden kunnen zijn: 'Het is mijn schuld// Ik had de kleurpotloden niet op kleur'. Hoe een geestesziekte maakt dat de persoon die je eens kende dezelfde niet meer is.

Gescinska's vaak beeldende taal maakt duidelijk hoe groot de macht is van wat daar ongrijpbaar door het hoofd heen tolt: 'Mijn gedachten schieten in de lach/ Met sprekend ongemak:// Dacht je ons echt/ In het gareel te kunnen houden?// Wij denken jou/ Niet jij ons.' Ten strijde trekken tegen de hersenspinsels, het zelf weer 'tot vorm boetseren', een zin zien in het bestaan, is daarmee zo eenvoudig niet. De gedragen toon kleurt een aantal van de gedichten wel erg zwart en zwaar. Zoals kreten als 'Maar wederom is daar dat waarom' nogal ontsierend zijn.

Dat neemt niet weg dat het lezen van deze Trojaaanse gedachten een soort inside out-ervaring is, een rondleiding in het brein. 'Vergeefs probeer je met speelgoedsoldaatjes/ De zorgeloosheid te heroveren'.

Strijd

Uit een glas drinken lukt niet meer.

Je moet staan, omdat je niet meer weet

Hoe je op een stoel zou moeten zitten.

De eenvoud is je te complex geworden.

Banale daden zijn huzarenstukjes,

Staaltjes van kunde en kranigheid.

In je gedachten woedt een oorlog die je met jezelf voert.

Je mobiliseert je gevleugelde vrienden te paard

Voor een flankaanval op jouw schaduwzijde.

De cavalerie staat klaar voor het offensief

Nu al zeker van de overwinning op het kwade

Als historiosofische wetmatigheid van een kinderbrein.

Maar ook na het onversaagde oprukken

En de triomf van de huzaren in je hoofd

Lukt het niet om een slok water te nemen.

Alicja Gescinska Trojaanse gedachten De Bezige Bij; 72 blz €20,99.

Janita Monna schrijft wekelijks over poëzie.