De opvolger van Aya Sabi's verhalenbundel Verkruimeld land (2017) heet Half leven, maar de auteur en columniste beschrijft er in haar eerste roman eigenlijk drie. Het leven van een ongeletterde vrouw in het Marokko van de jaren vijftig, dat van haar in het Nederland van de jaren zeventig opgroeiende dochter en dat van haar geschiedenis studerende kleindochter. Die laatste noemt zich 'een vrouw van woorden', maar aan haar driftig neergepende 'essays' is dat alvast niet te merken. Net als de ik-vertelling over de grootmoeder die haar man verliet en net als de smachtende liefdesbrieven van de moeder die naar Marokko verlangt, zijn de pennenvruchten van de jongste vrouw uit dit driegeslacht geschreven in een geforceerde stijl vol omslachtige metaforen. Sabi hanteert in haar drie dooreenlopende vertellingen een 'zie me eens literair schrijven'-taal die op de slechtste momenten neigt naar het soort kitsch waarin hevige verlangens worden uitgedrukt in beelden van bloederige organen in vrouwenschoten.

De opzet om aan de hand van drie generaties iets te vertellen over de beperkte bewegingsvrijheid van vrouwen in de Maghreb én daarbuiten oogt nochtans veelbelovend. In verschillende vertelvormen een stem geven aan drie vrouwen die elk op hun manier omgaan met de normen die hun worden opgelegd, is een mooi en ambitieus project voor een roman, maar Sabi laat steken vallen in de uitvoering. Het grootste aantal pagina's van Half leven is gereserveerd voor het uitzonderlijke verhaal van de grootmoeder, Fatna, die door haar scheiding 'in de jaren vijftig in Casablanca heeft gedaan waar witte vrouwen alleen maar van konden dromen'. Net haar stem geeft Sabi een weinig waarachtige klank. Voor een vrouw die niet kan lezen of schrijven gebruikt ze opvallend veel moeilijke woorden en frasen als 'mijn wereld expandeert'. Het zou niet eens zo storen als ze niet voortdurend de nadruk op haar eigen ongeletterdheid zou leggen. Ook de personages die in principe dichter bij de leefwereld van de schrijfster staan, zoals de promoverende kleindochter, klinken ietwat onoprecht door de opzichtig naar aandacht hengelende stijl.

Er schuilt een boeiend verhaal over vrouwenrechten, moederschap, migratie en westerse hypocrisie onder de vreemde talige capriolen, maar Sabi krijgt het nauwelijks verteld. Haar hoofdpersoon komt slechts moeizaam tot leven en de twee andere perspectieven voegen weinig toe. Buiten vage noties over een soort generationeel overgedragen pijn kom je nooit precies te weten wat deze vrouwen, op hun familieband na, aan elkaar bindt.

Das Mag, 312 blz., 23,99 €.

Verberg tekst

Sinds Aya Sabi in 2017 op haar 21ste debuteerde met de verhalenbundel Verkruimeld land geldt ze als veelbelovend literair talent. Nu is er de eerste roman, die de verwachtingen moet inlossen. Half leven is een familiekroniek die begint bij een zwijgzaam Marokkaans meisje dat in de jaren vijftig als keukenmeid werkt. 14 is ze, maar ze heeft al een heel leven achter de rug. Belangrijkste wapenfeit: ze heeft haar man verlaten.

Verderop lezen we brieven van haar dochter die naar Nederland is geëmigreerd. Ze schrijft haar geliefde in Marokko, in de overtuiging dat ze op een dag weer herenigd zullen worden. De derde stem is voor de mondige kleindochter, die via een aantal essays de vrouwen in haar familie beter probeert te begrijpen.

Sabi schrijft hartstochtelijk, grote woorden schuwt ze niet: 'Ik zou mijn ziel open willen snijden zoals we doen met ingewanden op het offerfeest.' Het maakt de roman ook wat ongebalanceerd, topzwaar geladen met gevoel. De drie verschillende stemmen overtuigen niet helemaal; de schrijfster is te aanwezig in de tekst, met anachronismen als gevolg (zou een 14-jarig ongeletterd meisje uit de vorige eeuw over zichzelf beweren dat ze 'getraumatiseerd' is? Of zeggen dat ze 'niet meer weet hoe het is om je lijf te voelen, om in je hoofd te zitten'?). Wat Sabi wel mooi laat zien is dat er binnen drie generaties veel kan veranderen maar dat pijn pijn blijft, waar en wanneer je ook leeft.

Das Mag; 305 pagina's; € 23,99.

Verberg tekst

Een literaire familiekroniek over hoe pijn generaties lang blijft doorzingen, openbreekt en verbindt. Een vrouw vult in de keuken gerechten met verlangens en verdriet. Een dochter telt in brieven af tot het weerzien met haar geliefde. Een kleindochter geeft in essays een taal aan de onherbergzaamheid van familieverbanden. In ‘Half leven’ blikt Fatna terug op haar leven en de relaties met haar dochter en haar kleindochter. De roman is in talige, poëtische stijl geschreven en zal met name een literaire lezersgroep aanspreken. Aya Sabi (1995) is schrijver en columnist. Haar verhalenbundel 'Verkruimeld land' (2017) werd genomineerd voor de Lang Zullen We Lezen-trofee en de Opzij Literatuurprijs. In 2020 werd ze door NRC benoemd tot een van de literaire talenten van het jaar. ‘Half leven’ is haar debuutroman.