Wanneer Christian Stern eind 1599 Praag binnenrijdt, is het eerste wat hij op zijn weg vindt een lijk. De hals is van oor tot oor doorgesneden waardoor deze Magdalena Kroll een tweede, wreed lachende mond lijkt te hebben. Stern is de 25-jarige bastaard van de bisschop van Regensburg, maar het is niet zijn twijfelachtige afkomst die hem bij keizer Rudolf II in de kijker doet lopen. Nee, de keizer gelooft in de voorspellende kracht van dromen en laat hij nu net een paar nachten eerder gedroomd hebben dat er een ster uit het Westen zou komen die de overwinning op de perfide Turk zou aankondigen. Wie kan dat anders zijn dan deze Stern? Magdalena was niet alleen de dochter van Rudolfs lijfarts, maar ook de minnares van de keizer, die van Stern verwacht dat hij hem de moordenaar op een presenteerblaadje brengt.

Al gauw ontdekt Stern dat het hof een wespennest is. Rudolf jaagt zowat iedereen met wie hij in contact komt tegen zich in het harnas. Niet alleen onderhoudt hij een Kruittoren vol alchemisten die voor hem op zoek zijn naar de Steen der Wijzen, wat heel wat kwaad bloed zet bij de rationalisten aan het hof, zijn ideaal van godsdienstvrijheid klinkt katholieken én protestanten als een vloek in de oren. Premier Wenzel ziet Rudolf liefst zo snel mogelijk verdwijnen, kamerheer Lang wil hem net houden waar hij zit. Rudolfs broer Matthias zou ook wel keizer willen worden, net als diens neef Ferdinand. Iedereen liever dan de zwakzinnige kroonprins Don Giulio, denkt zowat iedereen, inclusief de schimmige dwerg Jeppe Schenkel, die van tijd tot tijd door het beeld loopt. Stern vult zijn slapeloze nachten met piekeren over hun beweegredenen en zijn liefdesdronken middagen met Caterina Sardo, de concubine van de keizer. Tussendoor, wanneer hij even tijd heeft, daagt het besef dat hij partij zal moeten kiezen, of dat anderen die keuze in zijn plaats zullen maken.

Benjamin Black, de nom de plume die John Banville hanteert voor misdaadromans, begeeft zich in Praagse nachten op bekend en geliefd terrein. Hij schreef eerder al een literaire reisgids van Praag, hij heeft iets met het intellectuele klimaat, met de opkomende astronomie van het Praag van rond 1600 en in het begin van zijn carrière schreef Banville romans waarin Copernicus, Kepler en Newton de hoofdrol speelden (gebundeld als Omwentelingen ). In Praagse nachten gaat Stern een avondje met Kepler slempen en hij ontlokt zijn rationele geestesgenoot de uitspraak dat hij ooit de innerlijke werking van het universum zal ontdekken, wat hij een paar decennia later natuurlijk ook deed, toen hij stelde dat de planeten niet in cirkels rond de zon draaien, maar in ellipsen, een ontdekking die misschien nog belangrijker is dan Copernicus’ heliocentrisme. In dat soort scènes is Black op zijn best.

Misdaadschrijvers maken het zichzelf nogal eens makkelijk: misdaad beschrijven, misdaad oplossen en klaar. Benjamin Black past zijn moordpartij in een politieke, artistieke en filosofische realiteit. Praagse nachten is daardoor een rijke, fascinerende maar gelukkig ook humoristische en zelfrelativerende roman geworden.

 ****

Querido (oorspronkelijke titel: Prague Nights), 368 blz., € 19,99.

Verberg tekst

Onder het pseudoniem Benjamin Black publiceerde de Ierse John Banville – onder andere winnaar van de Man Booker Prize met ‘The sea’ – zijn detectivereeks spelend in Dublin en nu dan een roman met Praag eind zestiende, begin zeventiende eeuw als decor. Bisschopsbastaard Christian Stern uit Regensburg gaat als nieuwsgierige wetenschapper naar het Habsburgse hof in Praag, waar hij wil leren van de beroemde Keppler en andere wis- en natuurkundigen. Daar komt weinig van terecht want hij krijgt van de waanzinnige keizer Rudolf de opdracht om de moord op zijn jonge geliefde te onderzoeken en daarmee raakt hij in een warboel van hofintriges en belandt hij zelfs in het bed van de nymfomane maîtresse van de keizer. Het opkomend protestantisme en de troonopvolging zijn een onheilspellend voorteken en bizarre figuren volgen Christian op de voet. De mooie stijl, de historische context in een mengeling van feit en fictie en de kleurrijke personages maken het een heerlijk boek om te lezen. Door de onduidelijke plot is het meer een spannende historische roman dan een detective. De stad Praag in 1599 wordt in geuren en kleuren beschreven en zal niet alleen voor geschiedenisliefhebbers, maar ook voor toeristen interessant zijn. Verberg tekst

Praagse nachten' is de elfde whodunit van Benjamin Black, pseudoniem van de Ierse literaire duizendpoot John Banville (1945), vaak genoemd als Nobelprijskandidaat, en befaamd om zijn superieur koele stijl waarmee hij zich een nazaat van Vladimir Nabokov mag noemen.

Je snapt dat een schrijver als Black/Banville zich graag bezighoudt met de objectieve, borende detective. Zo kan hij zich uitleven in een genre waarin niet lyriek of psychologie de hoofdtoon voert maar analyse en verstand. Toch zie je in Benjamin Black duidelijk de romancier Banville terug.

'Praagse nachten' is een historische detective die zich afspeelt rond 1600 in het Praag van keizer Rudolf II, waar misschien de Renaissance en de Copernicaanse revolutie het aanzien van de wereld hebben veranderd maar dat verder nog een aardig Middeleeuwse, duistere indruk maakt. Christian Stern, de jeugdige bastaardzoon van de prins-bisschop van Regensburg en geleerde in de dop, komt aan in Praag waar hij wordt verwelkomd door de wonderlijke keizer Rudolf die in hem, mede vanwege zijn naam, een soort messias, of althans een nieuwe ster ziet.

De wispelturige vorst draagt hem op de brute moord op zijn minnares Margaretha Kroll op te lossen. Christian raakt verstrikt in de intriges van het hof, vol even kleurrijke als ondoorzichtige personages, door Black uit zijn duim gezogen maar hier en daar gesecondeerd door historische figuren zoals de astronomen Johannes Kepler en Tycho Brahe.

Wat volgt is een kluwen aan ontwikkelingen, nog wat moorden, een spionagezaak, een geheimzinnig kistje verborgen in een plee en en passant ook wat vrijpartijen. Laat me het plot niet verraden, het is trouwens een hele klus om alle lijnen van het verhaal te volgen.

Op mij komt het boek vooral over als een soort tableau van karakters, de meeste doortrapt en dubbelzinnig, maar allemaal cirkelend rond de centrale figuur Christian Stern, die oud geworden, terugblikt op zijn Praagse avonturen.

'Praagse nachten' past op het oog in het genre van de historische avonturenroman zoals die door Umberto Eco met 'De naam van de roos' hapklaar is gemaakt en door Dan Brown met 'De Da Vinci Code' verder gepopulariseerd, maar ik geloof toch niet dat Banville in hun voetsporen wil treden. Ik zie zijn historische detective vooral als een kapstok om een paar pittige karakters en taferelen aan op te hangen.

Hoogtepunt is onmiskenbaar het optreden van de keizerlijke maîtresse Caterina Sardo, een soort hogepriesteres van de hartstocht, cynisch, fel, illusieloos. Natuurlijk duikt Stern met haar de koffer in, en als hij dat met wel meer vrouwen doet, dreigt ze hem jaloers neer te steken. Hij is dan wel een geleerde die zich, min of meer voor de vorm, bezighoudt met de ontraadseling van het wereldraadsel, maar vooral een toeschouwer van duistere en losbandige praktijken, zoals wanneer tijdens een keizerlijk diner een dame uit de hoogste kringen zich seksueel uitleeft op haar dronken buurman.

Het lijkt me dat Black/ Banville dergelijke scènes met speciale verlekkerdheid schrijft in deze omgeving van hof en wetenschap. Daarbij maakt hij slim gebruik van het tijdsgewricht; rond 1600 zie je dat de oude magische praktijken van alchemie en astrologie langzamerhand plaatsmaken voor een meer wetenschappelijke natuurbenadering. Zo'n dubbelzinnige overgangsperiode is gefundenes Fressen voor schrijvers die zich uitleven in hun favoriete thema: de onttakeling van de schone schijn.

Maar een meeslepende thriller zie ik er niet in, eerder een veelkleurig kostuumdrama, een historisch spel waarin de regisseur zich heeft uitgeleefd op sprekende details en pakkende scènes. Onderhoudend om te lezen, maar wie het uiteindelijk heeft gedaan en waarom, ben je na afloop direct alweer vergeten.

oordeel

Leuk, maar wie het heeft gedaan en waarom, ben je snel vergeten.

Verberg tekst