Rond de bestsellers van Dan Brown hangt altijd wat mysterie, al dan niet ondersteund door feiten. 'De wereld is nog niet van Robert Langdon af.' Maar of die dan meteen naar Gent trekt?
John Vervoort
Zal de nieuwe Dan Brown zich afspelen in Amsterdam? Dat wil iedereen van hem weten tijdens de tijdens de paar dagen dat de schrijver vanDe Da Vinci code enInferno in de Nederlandse hoofdstad verblijft. Amsterdam, zo geeft hij toe tijdens het interview, is natuurlijk een prachtige stad waarin Robert Langdon, de centrale held in zijn boeken, zou kunnen verdwalen. 'Het is een beroemde stad met een boeiende geschiedenis, er zijn prachtige musea en de stad wordt jaarlijks door miljoenen toeristen bezocht. Dus waarom niet?' Maar het achterste van zijn tong laat Brown niet zien, hoewel hij wel een privérondleiding kreeg in het prachtig gerenoveerde Rijksmuseum en hij tot heel dicht bij het beroemdste schilderij uit de collectie, RembrandtsNachtwacht, mocht komen. De conservator wees hem zelfs op het bijna onzichtbare wapenschild van Amsterdam, drie kruisjes, dat Rembrandt haast stiekem in het schilderij verwerkt had.
Ik vraag of hij Gent kent en het beroemdeLam Gods met zijn complexe geschiedenis? 'Oh ja', antwoordt hij. 'Ik studeerde ooit kunstgeschiedenis, dus natuurlijk ken ik het werk van Van Eyck. Ik ben nog niet in Gent geraakt. Maar wie weet?' Hij lacht zijn tanden bloot, slaat zijn handen over elkaar en wacht braafjes op een volgende vraag.
Sinds tien jaar geledenDe Da Vinci code verscheen, en het boek een van de grootste megasellers aller tijden werd is het leven van Dan Brown grondig veranderd. Over geld wil hij niet praten, en natuurlijk zijn er wat nadelen, want hij moet nu overleggen met managers, filmregisseurs en anderen die een stuk van de rijk gevulde taart willen. Maar er zijn ook voordelen, zegt hij. 'Er gaan nu deuren open die anders gesloten zouden blijven. Ik mag heel dicht bij deNachtwacht komen en ik krijg uitleg van de grootste experts.'
Klopt het dat het succes van 'De Da Vinci code' u een writer's block bezorgde?
'Geen writer's block, ik heb nog genoeg verhalen paraat die ik wil vertellen,trust me. Maar toen ik begon aanHet verloren symbool, de opvolger voor deDe Da Vinci code, werd ik zo kritisch voor mezelf dat ik een paar maanden amper iets op papier kreeg. Wat ik nu schreef, realiseerde ik mij, zou door miljoenen mensen gelezen worden. Het heeft een paar maanden geduurd voor ik die vrees overwon. Toen zei ik tegen mezelf: niet zeuren, Dan, doen. Ik besef heus wel dat ik nooit meer het succes vanDe Da Vinci code zal overtreffen. Maar ik kan nog wel een betere schrijver worden.'
Is het enorme succes van 'De Da Vinci code' niet het grootste raadsel?
'Toen ik het boek schreef, besefte ik dat het een sterk verhaal was. Het ging over iets wat ons allemaal bezighoudt, of je nu gelovig bent of niet; namelijk de figuur van Jezus Christus, wat er zich goed 2000 jaar geleden allemaal afspeelde en de rol van de kerk in het verleden en het heden. Maar de factor geluk speelt absoluut een rol. Ik was de juiste man met het juiste verhaal op de juiste plaats. Mocht ik het boek twintig jaar eerder hebben geschreven, dan betwijfel ik of het die impact had gehad.'
Snapt u de overdreven defensieve reactie van het Vaticaan?
'Ik zal niet moeten vragen of ik de Vaticaanse archieven mag raadplegen. Nog altijd vind ik de reactie uit die hoek totaal overdreven. Ik heb geen historische studie of een filosofisch traktaat geschreven, maar een roman die vooral spannend wilde zijn en lezers wilde entertainen. Ik heb ook nooit beweerd dat wat ik vertel de waarheid is. Maar geloofwaardig is het wel, denk ik. Of het historisch is, weet ik dus niet maar de feiten die ik wel kon checken en die ik in mijn verhaal verwerkte, klonken een stuk plausibeler dan wat ik ooit gehoord had in de zondagsschool.'
'De echte controverse ontstond omdat ik op het terrein kwam dat tot dan toe uitsluitend voor de kerk was voorbehouden. De kerk had en heeft het monopolie op Jezus. Hun visie was en is de enig juiste en daar mag niemand aan tornen. Wat ik heb aangetoond, is dat het verhaal zoals de kerk dat vertelt grote lacunes heeft en historisch niet accuraat is. Mijn boek is fictie, opgesmukt met historische feiten waarvan de meeste trouwens al langer bekend waren. Maar in hoeverre is de Bijbel historisch correct?'
Welke inzichten heeft de research voor 'De Da Vinci code' u vooral bijgebracht?
'Dat het christendom helemaal niet uniek is. Al de symbolen, al de data, zelfs de plaatsen waar de kerken werden gebouwd, gaan bijna allemaal terug op oude, vaak heidense rituelen of gebeurtenissen. De halo's die de heiligen op de schilderijen dragen, komen uit het oude Egypte. De communie is een ritueel dat veel ouder is dan het laatste avondmaal. Het christendom is helemaal geen goddelijke waarheid, het werd bedacht en gemaakt.'
'Ik zie Jezus als een heel inspirerende man met een sterke boodschap van hoop en compassie. Zijn verhaal is gebruikt om macht te vergaren. Sommigen hebben zijn verhaal heel erg misbruikt, ook binnen de kerk. Rome werd de tolmeester. Zo verkregen zij het monopolie op Jezus, op God. De kerk zegt: jij mag niet rechtstreeks met Hem praten, dat doe je via ons. En als je Hem wilt bereiken dan moet je naar ons luisteren. En ons gehoorzamen.'
'Ik ben niet de meest kerkelijke mens ter wereld maar met de nieuwe paus Franciscus waait er wel een frisse wind door het vermolmde instituut. Ook hoop ik dat de vrouwen een veel grotere rol in de kerk krijgen, een rol die ze in mijn boek wel krijgen. Dat zou pas echt een revolutie veroorzaken en het zou de kerk ook een nieuw elan geven. Daar ben ik van overtuigd. Ik snap niet dat Rome dat niet snapt.'
Uw nieuwste thriller 'Inferno' speelt zich voor een groot deel af in Firenze en draait rond Dante en zijn beroemde boek 'De goddelijke komedie'. Dat zijn typische Dan-Brown-elementen, me dunkt.
'Firenze is vintage Dan Brown, dat geef ik toe. Het is een stad met een prachtige geschiedenis, veel meesterlijke kunst, veel grote kunstenaars en een mysterie hier en daar. Ik wist al langer dat ik over Dante enDe goddelijke komedie wilde schrijven. De moeilijkheid was om Dante en zijn boek relevant te maken voor een lezer nu. Toen kwam ik op het idee omDe goddelijke komedie te lezen als een profetie. Dante wilde ons waarschuwen. Dat was de katalysator. Zo kwam ik op het probleem van de overbevolking en een wetenschapper die Dante op die manier leest.'
In de meeste van uw boeken speelt wel een of andere samenzweringstheorie een grote rol. Bent u een aanhanger van de grote, onzichtbare samenzweringen die alles besturen?
'Neen, laat dat duidelijk zijn. Ik ben wel een scepticus. Ik geloof vooral dat de menselijke geest zo is geconstrueerd dat wij niet kunnen geloven dat de dingen zomaar gebeuren. Weet je waar wij niet tegen kunnen: toeval. Wij willen zin geven aan de dingen. Daarom is er geloof en bijgeloof. Het is erg moeilijk om te accepteren dat alles "zomaar" gebeurt. Neem de dood van een kind, zo ongeveer het ergste wat je als ouder kunt meemaken. De priester zal zeggen dat dit overlijden niet zinloos was, dat dit zelfs deel uitmaakt van Gods groter plan. Dan denk ik:are you kidding me? Tegelijk besef ik ook dat er troost uitgaat van dat idee. Dit is geen toeval, pech of noodlot. Er zit een plan achter. We kennen het plan niet, maar het is er wel.'
'Een samenzweringstheorie is bijna als een religie. Als de beurs in elkaar stuikt, dan is het makkelijker om te denken dat een paar oude heren in dure pakken het allemaal zo gepland hebben om de wereld van een nog groter kwaad te redden. Of cynischer: de oude heren wilden nog rijker worden. Raadsel opgelost, de wereld kan verder draaien.'
Opvallend is dat uw debuut uit 1998, 'Digital fortress' ('Het Juvenalis dilemma'), over de NSA ging en de manier waarop de geheime dienst de burgers screent. U voorspelde daar wat Edward Snowden onthulde.
'Dat is wat schrijvers doen, de waarheid via fictie vertellen. Eigenlijk stelde dat boek de vraag hoeveel privacy je bereid bent op te geven in de naam van de nationale veiligheid. Er is een grijs gebied tussen die twee uitersten. Via mijn research en de gesprekken die ik had met geheim agenten weet ik dat de NSA belangrijk werk doet en aanslagen verijdelt omdat ze mails onderscheppen of gesprekken afluisteren. Ze zijn echt niet geïnteresseerd in wie wie bedriegt of wie er met zijn baas slaapt. Is het niet comfortabel om te weten dat er ergens een soort vanbig brother waakt die iedereen in de gaten houdt en de mensen met de gruwelijke ideeën eruit pikt en neutraliseert? Tegelijk is het ook een griezelige gedachte alsbig brother begint te denken dat hij alles mag. Dan wordt het boeiend voor een schrijver.'
Mag ik het tot slot nog eens proberen? Zullen we Robert Langdon in Amsterdam tegenkomen? Of in Gent?
'De wereld is nog niet van Robert Langdon af. Maar ik ga niet onthullen waar hij zal opduiken. Ik wil boeken blijven schrijven die vooral fun zijn voor de mensen om te lezen. Een boeiende stad met een rijke geschiedenis en een raadsel hier of daar? Nu je het zegt, Amsterdam of Gent voldoen perfect aan die beschrijving. Wie weet tot weldra.'
DAN BROWN
Inferno.
Vertaald door Marion Drolsbach, Erica Feberwee en Yolande Ligterink, Luitingh, 480 blz., 22,95 ? (e-boek 17,99 ?). Oorspronkelijke titel: 'Inferno'.
¨¨èèè
Op 7 februari is Dan Brown te zien in het programma 'Collegetour' van Twan Huys (Nederland 3, 20.25 uur).
John Vervoort ■
Verberg tekst
