Ze zijn populair in tv-feuilletons en films en ook in jeugdboeken worden ze graag opgevoerd, de middeleeuwse ridders. Twee non-fictieboeken, Ten aanval! en Omsingeld!, bieden een samenhangend en vrij volledig beeld van leef- en woongewoonten van middeleeuwe ridders in en om hun kastelen. Uiterlijk lijken ze een beetje op met de hand geschreven oude boeken, gebonden in een dikke zacht leren omslag, verstevigd met metalen beslag. Met zijn overvloedige kleurige illustraties slaagt Mark Bergin er hier in een realistisch beeld op te hangen van het middeleeuwse ridderleven en van het wonen op een kasteel in tijden van vrede en beleg. In Ten aanval! is de informatieve tekst van David Stewart daarbij kort en helder. In Omsingeld! zorgt Derek Farmer voor even heldere, maar wat uitgebreidere en stilistisch rijkere verbale toelichting bij en ondersteuning van het beeld.

Elk boek bevat een 14-tal hoofdstukjes van twee tot vier pagina's, een verklarend lijstje van moeilijke woorden (van 'beukelaar' tot 'vigilie', van 'ballista' tot 'wapensmid') en een register. In Ten aanval! krijg je informatie over de opleiding tot ridder, het tot ridder geslagen worden, de wapenrusting en het paard van de ridder, wapenschilden, steekspelen en toernooien, oorlog, de kruistochten, een belegering, het kasteel, de ridderzaal, de middeleeuwse geneeskunst en de vrije tijd van de ridder. Komen aan bod in Omsingeld!: het kasteel voor en tijdens de belegering, het eten en drinken in die periode, de armen in oorlogstijd, de strijders, aanvallers en belegeraars, de bombardementen, de ondermijning van de muren, de bestorming, en de overgave. De bladzijden lijken wat op de vergeelde pagina's uit een oud handschrift, met versleten randjes en ezelsoortjes, en bovenaan telkens dezelfde versiering met wapenschild. De tekeningen zijn realistisch en gedetailleerd. Bij de verschillende onderdelen die je op de tekeningen kan zien, vind je bovendien de daarbijhorende woorden, zonder dat die werkwijze storend werkt. Enkele keren krijgt de lezer door uitklapbladen ook een panoramisch overzicht voor ogen, bv. van een belegerde burcht. Het realistische karakter van deze boeken wordt nog verhoogd door enkele miniboekjes van een zestal pagina's die in het boek werden gekleefd en verwijzen naar de beschreven tijden. In Ten aanval! zijn dat een viertal uittreksels uit het 'Handboek van de schildknaap', in Omsingeld! enkele pagina's uit het ? weliswaar fictieve ? dagboek van baron Roger de Lacy uit het jaar 1203, toen het NormandischeChâteau-Gaillard, waarvan hij commandant was, belegerd en ten slotte ook veroverd werd door de Franse koning Filip II. Doordat er naast deze dagboekjes ook verkleinde losse pagina's uit het dagboek van Roger de Lacy afgedrukt zijn, krijg je de kans om bijna dag voor dag met de belegerden mee te maken hoe vertrouwen in een goede afloop stilaan omslaat in verslagenheid.

In Ten aanval! is er volop interactie mogelijk met de lezer door vragen bij de tekst die achteraan in het boek een antwoord krijgen. In beide boeken vind je ook op een blaadje of rolletje perkament korte kadertekstjes over bijzonderheden (de muur om het kasteel, aanvalswapens, de kinderkruistocht, steekspelen en toernooien).

De boeken roepen een geloofwaardig beeld op van middeleeuwse ridders en hun gedrag, dat nergens verhullend of verfraaiend is. Zo wordt ook de wreedheid getoond van de belegerde baron die zijn in het kasteel gevluchte lijfeigenen als "nutteloze monden" in het niemandsgebied jaagt en zo uitlevert aan de vijand. Verder lees je o.m. dat paus Urbanus de kruistochten bedacht heeft om politieke redenen, met name de uitschakeling van de tegenpaus, waarmee hij het vredig samenleven van de islam, het christendom en het jodendom in Palestina voorgoed onmogelijk maakte.

Tekst en illustratie brengen op aanschouwelijke manier veel interessante informatie bijeen, niet alleen over grote fenomenen zoals een enorm middeleeuws kasteel, maar o.a. ook over de uitrusting van een ridder in de strijd (met in drie plaatjes met bijschrift zijn onderkleding, en zijn bovenkleding in harnas vooraan en achteraan). Verder krijgt de lezer o.m. een beknopt maar leerrijk overzicht van wapenschilden, met delingen, heraldische kleuren en de namen van de onderdelen.

Wel had er in dit boek wat meer zorg kunnen worden besteed aan de tekst zelf. Er zijn nogal wat splitsingsfouten en sommige moeilijke woorden (zoals 'machicoulis') krijgen nergens een verklaring. Verder wordt ook het verschil tussen een 'blijde' en een 'trebuchet' (allebei om stenen naar een belegerd gebouw te slingeren) nergens toegelicht. En anderzijds zijn bij de moeilijke woorden uitspraaktips als "Belegeren. Spreek uit: beleegeren" niet alleen overbodig maar ook verwarrend. Bij 'trebuchet' zou je dan weer een uitspraaktip mogen verwachten. En wat stelt de jonge lezer zich voor bij: "De mars op een schip is het plateau waar strijders konden staan?" Toch jammer dat een grondige redactie dergelijke tekortkomingen niet verholpen heeft. [Herman De Graef] Verberg tekst

In dit fraai uitgegeven platenboek voor de jeugd komen verschillende onderwerpen aan de orde, zoals de bouw van een kasteel, het leven op een kasteel en de middeleeuwse oorlogsvoering. De nadruk ligt echter op de belegering van een kasteel door de vijand. Rode draad in dit boek is de verovering van het kasteel Château-Gaillard in Normandië dat in 1197 door de Engelse koning Richard Leeuwenhart werd gebouwd. Onder Richards opvolger, zijn broer Jan zonder Land (bekend van Robin Hood), valt de Franse koning Filips II Normandië binnen en begint een langdurig beleg van Château-Gaillard. De geschiedenis van dit beleg wordt in een (pseudo)dagboek beschreven door de kasteelheer in afzonderlijke boekjes die aan de bladzijde zijn vastgeplakt. Fraaie en duidelijke illustraties; middenin enkele uitslaande pagina's met grote panoramatekeningen. Achterin een verklarende woordenlijst en een register. Stevig ingebonden. Zeer geslaagde manier om geschiedenis levend te maken voor kinderen van de hogere klassen van de basisschool. Zeer geschikt voor werkstukken en spreekbeurten. Vanaf ca. 10 jaar. Verberg tekst