'Uiteindelijk ben je altijd alleen en zorgt enkel de natuur voor je', zei Marika tegen haar veertienjarige dochter Billie toen ze samen een boswandeling maakten en daarbij tot hun verrassing op een kerkhof belandden, waarna de vrouw over een boomwortel struikelde, de hak van haar schoen afbrak en ze in het Hongaars 'verdomme, wat een flutkwaliteit' vloekte. Het zijn woorden - vooral die eerste dan - waar Billie niet veel later aan terugdenkt wanneer ze plaatsneemt achter het stuur van Marika's oude Nissan. Haar moeder is dan net begraven, omgekomen bij een tragisch ongeluk, een dood die voor het meisje een verborgen boodschap was dat ze beter haar vader, die ze nooit had ontmoet, ergens aan de Noord-Duitse kust kon gaan zoeken.

Vakantietje spelen

Paradise Garden, Elena Fischers debuut dat via de grote poort zijn entree maakte in de Duitse literatuur en meteen werd genomineerd voor de Deutscher Buchpreis, begint op een minder dramatische toon. Marika en Billie wonen in een benepen appartement. Marika heeft twee jobs en zelfs dan heeft ze moeite om de eindjes aan elkaar te knopen, terwijl haar dochter ongeïnteresseerd is in school en ervan droomt om schrijfster te worden. Wanneer de zon schijnt, gaan ze in badpak en met grote glazen limonade in de twee strandstoelen liggen die ze op de galerij van het flatgebouw hebben gezet, en prijzen ze zich gelukkig dat ze niet in de file hoeven te staan, zoals al die andere vakantiegangers.

Nee, de manier waarop ze vakantietje spelen is daar superieur aan, zeggen ze tegen elkaar, terwijl ze goed beseffen dat als ze het zich konden veroorloven, ze maar al te graag in die file zouden staan. Dat lijkt te veranderen als Marika een aardige som geld wint met een radioquiz. Grote plannen volgen, Frankrijk en Italië komen in zicht en de koffers worden zelfs al gepakt, tot de dag voor vertrek Marika's Hongaarse moeder aan de deur verschijnt. 'Op het moment dat mijn oma onze woning binnenstapte hield ik mijn adem in,' herinnert Billie zich later, 'en ik ademde niet meer uit.'

De grootmoeder van Billie is immers van het minder sympathieke, bazige soort, iemand die het haar dochter kwalijk neemt dat ze op jonge leeftijd het huis verliet om haar geluk te zoeken in Boedapest en later in Duitsland, om er in armoede te belanden. Het eerste wat ze doet, is Billies slaapkamer betrekken - het meisje mag in de gang slapen. Ze is ziek, zegt oma, en als haar kleindochter ziet dat ze haar pillen door het toilet spoelt, beseft ze dat de oude vrouw ook niet snel beter zal worden.

Fischer hanteert een frisse, licht ironische en bezwerende stijl die helemaal bij de vertelstem van de vroegwijze Billie past. Na een paar bladzijden zit je in haar hoofd en kun je niet anders dan sympathiseren met het meisje dat in feite Erzsébet heet, maar dat Billie verkiest omdat ze haar echte naam toch te veel op erwtenbed vindt lijken. Van zulke opmerkingen, soms grappig, soms iets bitterder, bulkt het boek. 'Veertien is een rotleeftijd om je moeder te verliezen', noteert Billie ook nog. 'Het verdriet komt en gaat als eb en vloed, maar het is er altijd.'

Het is trouwens die aantrekking van eb en vloed die Billie uiteindelijk met het stapeltje geld van de radioquiz in de al meer dan een jaar niet gekeurde Nissan van haar moeder zaliger doet stappen. In een kleerkast heeft ze immers een kistje gevonden met daarin persoonlijke bezittingen van haar moeder: een flesje parfum, een getuigschrift van de volkshogeschool waar ze studeerde, een schelp en ook een in twee gescheurde foto waarop een veel jongere Marika te zien is met rond haar schouder een arm. Dat moet de arm van mijn vader zijn, denkt Billie, en dus gaat ze op weg, als een Thelma zonder haar Louise.

Betalen voor het zwembad

Paradise Garden is een eersteklas bildungsroman over een meisje op zoek naar het verhaal dat een jonge vrouw en uiteindelijk ook een schrijfster van haar zal maken, en waarin armoede en kansloosheid een grote rol spelen. Verwacht echter geen sociaal-realistisch gejeremieer of geculpabiliseer: dat type schrijfster is Fischer niet. Wanneer Billie zich halverwege haar trip stilaan wat al te vies begint te voelen, wil ze douchen in een openbaar zwembad. Gratis binnendringen blijkt onmogelijk, en dus betaalt het meisje, zich ervan bewust dat haar moeder haar nu echt wel een seut zou vinden. Betalen voor een zwembad, stel je voor. Het is ook een manier om armoede te thematiseren, en de relatie tussen een moeder en een dochter natuurlijk.

Of Billie haar vader vindt, doet er niet echt toe. De weg ernaartoe is belangrijker dan de bestemming, en vanzelfsprekend ook de evolutie die het hoofdpersonage doormaakt. En die is er, want van een kind dat angstvallig op zoek is naar details over het verleden, verandert Billie in een jonge vrouw die plannen maakt voor een nieuwe toekomst - of zoals ze het zelf zegt: 'Iedereen weet dat je niet vooruitkomt als je te veel terugkijkt.'

Een tragikomische coming-of-ageroman over een tienermeisje dat op zoek gaat naar haar vader, die ze niet kent. De veertienjarige Billie woont met haar moeder Marika in een flat en leeft in armoede. Als Marika plotseling sterft, komt Billies Hongaarse grootmoeder voor haar zorgen. Billie worstelt met het verlies van haar moeder, een gebrek aan vrienden en haar slechte relatie met haar oma, die ze de schuld geeft van haar moeders dood. Wanneer oma dreigt om haar mee te nemen naar Hongarije, besluit Billie te vluchten in haar moeders oude Nissan. Ze begint een zoektocht naar haar vader, die ze nooit heeft gekend. In toegankelijke stijl geschreven in de eerste persoon. Elena Fischer (1987) is Duits schrijver. ‘Paradise Garden’ is haar debuutroman.

'Mijn moeder is van de zomer gestorven', zo begint de debuutroman Paradise Garden van Elena Fischer, die op de longlist van de Deutscher Buchpreis 2023 stond. De 14-jarige ik-verteller Billie, voluit luisterend naar de Hongaarse naam Erzsébet, blikt terug op de tijd dat haar moeder nog springlevend was.

De twee wonen in een tweekamerflat, zeventien hoog, in een gebouw waar de lift vaak kapot is. 'Als je op de zeventiende verdieping woont is de fitness inclusief', zegt Billies Hongaars-Duitse moeder daarover, en dan weet je meteen wie ze is.

Dat is een sterke kant van Fischer: met zinnetjes als deze een personage neerzetten. En meteen een situatie schetsen: deze twee zijn arm, maar niet zielig. De moeder slaapt in de woonkamer, op een luchtbed dat ze elke morgen leeg laat lopen. De enige slaapkamer is voor Billie.

Totdat haar oma vanuit Hongarije komt binnenvallen, ziek. Wat haar scheelt is onduidelijk, maar op haar mondje gevallen is ze niet. Ze neemt niet alleen Billies kamer over, maar verstoort ook de ontroerend beschreven twee-eenheid die Billie en haar moeder vormen. En ze port in het verleden van moederlief, die zelf liever in heden en toekomst leeft.

Op ongeveer een derde van het verhaal sterft de moeder en verandert het verhaal in een roadnovel. De nog steeds 14-jarige Billie ontvlucht jeugdzorg en oma, stapt in de oude Nissan van haar moeder en vertrekt, op zoek naar haar onbekende vader met de flarden informatie die ze heeft.

Geloofwaardig? Misschien niet. Meeslepend? Ja! Want inmiddels ben je dol op deze eigenzinnige tiener die schrijfster wil worden en kleine wonderzinnetjes in haar notitieboekje schrijft.

Het portier van de oude Nissan is kaduuk, en zo rammelt er ook wel eens iets in dit verhaal. Het motief van christelijk geloof lijkt een motor die niet aan de praat wil komen, dus dat voelt meer als onnodige ballast. Maar beeldend taalgebruik en rake bespiegelingen houden Paradise Garden op de weg.

'Waarom is alles wat leuk is verboden?' vraagt Billie aan haar moeder. 'Omdat de meeste mensen al dood zijn voor ze sterven', luidt het antwoord van de vrouw die zelf juist lijkt te leven nadat ze gestorven is.

'Mijn leven was in tweeën gebroken', schrijft Billie. 'In ervoor en erna. Ervoor was mijn moeder het antwoord, erna was ze de vraag.' Met al z'n spanning, vaart en humor is dit coming-of-ageverhaal uitermate geschikt als young-adultroman. Maar laat het vooral niet links liggen als je boven de achttien bent.