Met de vergrijzing neemt ook het aantal opa’s en oma’s in kinderboeken toe. Bijna altijd zijn die grootouders gezellig, grappig, begrijpend, lief enzovoort. Dit is in Sammie en opa niet anders. Sammies opa was vroeger vrachtwagenchauffeur en daarvoor zeeman. Hij beleefde de wonderlijkste avonturen, waarover hij maar al te graag aan zijn kleinzoon vertelt. Omdat zijn alleenstaande mama het zo druk heeft, logeert Sammie heel vaak bij zijn opa. De verhalen in het boek volgen overigens de dagen die Sammie bij opa of mamma is.
Hoewel je de typering van de opa niet origineel kunt noemen, weet Enne Koens de bijzondere band tussen grootvader en kleinzoon wel goed te typeren. Ze slaagt erin om met weinig en raak gekozen woorden gevoelens op te roepen, waarbij ze de lezer voldoende ruimte laat om die gevoelens af te leiden uit details en gedragingen. Ook al heeft opa hun favoriete slapannenkoeken gemaakt, toch moet Sammie plotseling huilen als zijn schrift aan de tafel blijft plakken. Hij weet niet waarom, maar gooit zijn stoel om en rent weg. Dat opa’s armen slap langs zijn lichaam blijven hangen en hij vergeet het bestek dat hij in zijn handen heeft op tafel te leggen, spreekt boekdelen. Wanneer zijn moeder een nieuwe vriend heeft, is Sammie helemaal het noorden kwijt, wat opgeroepen wordt in een paar kleine zinnen als ‘Ze glimlacht, maar niet naar mij’ of ‘Ze ruikt naar hem’. Vaak ook vindt Koens een juiste mix tussen wat Sammie zegt en denkt. Als Sammie aan zijn opa vertelt dat hij denkt dat mama een nieuwe vriend heeft en opa reageert met ‘Wat leuk voor haar’, staat er: ‘"Ja," zeg ik. Ik vind het ook leuk voor haar, ik vind het alleen niet leuk voor mezelf."’ Sammie is een kleine piekeraar en de auteur besteedt dan ook veel aandacht aan zijn twijfels, wensen, angsten en zorgen. Mooi is het fragment waarin Sammies gedachten eindeloos lijken uit te dijen als het heelal. Toch houdt Koens het niet altijd even goed in de hand. Zo is de manier waarop opa praat over zijn dode poes te gekunsteld en te breedvoerig.
Wat de relatie tussen Sammie en zijn opa het meest karakteriseert, is hun verbeelding en hun gedeelde verwondering. Voor opa is de grens tussen fantasie en werkelijkheid, tussen echt en verzonnen flinterdun. Fantasie geeft kleur aan het leven, maakt het spannend en plezierig: ‘Waar of niet waar is voor saaie mensen, Sam. Daar doen wij niet aan.’ Wanneer hij Sammie toevertrouwt dat hij kan vliegen zonder vleugels, twijfelt zijn kleinzoon, tot hij het met eigen ogen ziet, al gebeurt dat diep in de nacht, wat ook bij de lezer vragen kan oproepen. Hierdoor slaagt de auteur erin een bijzondere spanning te creëren. Op het eind overschrijdt ze echter de grenzen van de aanvaardbaarheid die ook de fantasie stelt: dat Sammie helemaal alleen de motor van het vliegtuig kan aansluiten dat hij samen met zijn opa bouwde en er bovendien mee kan rijden en bijna verongelukt, is te onwaarschijnlijk en ook onnodig in het verhaal. Al even onnodig is het thema ‘vader’. Wie zijn vader is, is een van de vele vragen waar Sammie mee zit en waar zijn moeder niet wil op antwoorden. Tot op het einde van het verhaal, waar na opa’s dood mama’s openhartigheid erg voorspelbaar is. Deze verhaallijn leidt meer af van de centrale lijn rond Sammie en zijn opa dan dat ze er iets wezenlijks aan toevoegt.
Sammie en zijn opa
is geen meesterwerk: daarvoor is de taal niet sprankelend, de inhoud niet verrassend en de typering van de personages niet beklijvend genoeg. Maar de manier waarop Enne Koens de bijzondere band tussen Sammie en zijn opa onder woorden brengt, maakt het boek toch het lezen meer waard. Dat je de warmte tussen beiden ook kunt voelen in de illustraties van Kees de Boer, is geen kleine verdienste van de illustrator. [Jan Van Coillie] Verberg tekst

De 9-jarige Sam (ik-figuur) woont een aantal dagen per week bij zijn opa, de vader van zijn alleenstaande moeder. Sam kan het goed met opa vinden. Hij luistert graag naar diens (stoere) verhalen, hoewel hij best beseft dat niet alles wat opa vertelt, op waarheid berust. Omdat Sam graag wil vliegen, bouwt opa een vliegtuig voor hem. Tot een gezamenlijke vlucht komt het niet, want opa wordt ziek en overlijdt. Hoofdstukken over de avonturen van Sam en opa worden regelmatig afgewisseld door hoofdstukken waarin Sam bij zijn moeder is. Door de komst van haar nieuwe vriend voelt hij zich bij haar niet helemaal op zijn gemak. Ook zou hij graag willen weten wie zijn vader is. Het aandoenlijke verhaal wordt ingetogen verteld in korte, getitelde hoofdstukken. Ondanks de fantasievolle avonturen wordt het geheel nergens geforceerd lollig. Met tekeningen in zwart-wit en grijstinten, die een aantal verhaalmomenten illustreren. Een fijn leesavontuur voor kinderen vanaf ca. 9 jaar, voorlezen vanaf ca. 7 jaar. Verberg tekst

Sammie is een jongen van negen jaar die grotendeels wordt opgevoed door zijn grootvader. Zijn opa kan enorm goed verhalen vertellen en zich inleven in de leefwereld van Sammie. Er komen heel uiteenlopende thema's aan bod en ze worden allemaal op een originele, zelfs licht filosofische wijze benaderd. Zo komen problemen op school aan bod, een ruzie met zijn moeder, de dood van hun kat, de nieuwe vriend van zijn mama en tenslotte de dood van opa. Dit wordt afgewisseld met de fantasieverhalen die opa zo goed kon vertellen. Sammie wordt heel mooi beschreven; zijn gevoelens en zijn denken worden op een intense en klare wijze verwoord. Het is vaak zijn opa die hem helpt om zijn gevoelens een plaats te geven. Het boek leest heel vlot, dankzij de korte hoofdstukken, de afwisselende thema's en de altijd aanwezige humor. Op het einde van het boek wens je iedereen zo'n opa toe!