New Grub Street is een roman van 1891, maar brandend actueel, zelfs voor de Facebookgeneratie. Het confronterende verhaal van de Londense broodschrijvers is nu beschikbaar in een nieuwe Nederlandse vertaling.
Er bestaat een anekdote over Alexandre Dumas en die gaat als volgt: de jonge schrijver loopt hoopvol het kantoor van een uitgever binnen en krijgt te horen dat zijn manuscript uitstekend bevalt. 'Wij zullen in de toekomst graag publiceren wat u schrijft', zo beweert de uitgever, 'op voorwaarde dat u zich eerst een reputatie kweekt.' Dumas roept daarop uit: 'Maar hoe kan ik een reputatie opbouwen als niemand mij publiceert?'
Het is het dilemma van elk aankomend schrijver. Talent alleen is niet voldoende, je moet dat talent adverteren. Netwerken, jezelf in de markt zetten, je niche vinden en je publiek via alle mogelijke kanalen bewerken. Eenunique selling proposition helpt - marketingjongens kunnen dat zo goed uitleggen. Gelukkig slaagde Alexandre Dumas erin zichzelf te verkopen, maar de ziel van een zakenman en die van een kunstenaar huizen zelden in hetzelfde lichaam.
Kijk naar George Gissing (1857-1903), een schrijver wiens talent omgekeerd evenredig was aan zijn succes. Als student slaagde hij erin zijn reputatie te verwoesten voor ze goed en wel gekiemd was. De briljante jongen werd verliefd op een prostituee, stal geld om haar van de straat te houden. Gevolg: vaarwel academische carrière, hallo dwangarbeid. Gissing tuimelde van de maatschappelijke ladder, probeerde te overleven als broodschrijver, maar zijn kunstenaarsziel protesteerde. Liever pleegde hij artistiek verantwoorde romans over de ellende van de arbeidersklasse. Maar de ellende van de schrijver kan ook tellen. De ongelukkige die, op een onverwarmde zolderkamer, worstelt met een writer's block. Die zijn boterham met reuzel eet, 'met mes en vork, dan lijkt je eten altijd substantiëler'. Die zijn idealen niet kan laten varen, al brengen ze geen penny op.
Tranche de vie
Daar moest een roman van komen, een tranche de vie van het literaire leven in Londen. Van de zelfkant - die Gissing zo goed kende - én de jonge wolven die met inzet van alle middelen de top willen bereiken.New Grub Street (1891), genoemd naar de straat waar eens Londense broodschrijvers samenhokten, werd Gissings meesterwerk.
De roman volgt twee vrienden die in de metropool hun schrijversdroom najagen. Edwin Reardon - een tweelingbroer van Gissing - is een man met hooggestemde idealen die tot zijn eigen verbazing een succesroman schrijft. Hij wint daarmee een ambitieuze echtgenote, Amy. Maar onder druk van Amy's verlangen naar luxe en maatschappelijk aanzien wordt Edwin neurastheniek. Hij krijgt spit, migraine en depressies, maar zet geen letter meer op papier. Althans, geen letter die door de Heilige Geest bevlogen is, en voor minder doet Edwin het niet.
Zijn vriend en rivaal Jasper Milvain is een heel ander type, een 'schrikbarend moderne jongeman' met een neus voor succes. Jasper trekt op met de juiste mensen en schrijft voor alle bladen die hem hebben willen. 'Eerlijk commercieel werk! Het is rotzooi, maar rotzooi van een heel speciaal soort, van goede kwaliteit.' Dat hij zijn publiek veracht en zichzelf ook een beetje, dat hij bereid is om het geld te trouwen, dat hij allerlei machiavellistische kuren uithaalt, dat geeft hij grif toe. Maar terwijl zijn vriend ('het type oude, onpraktische artiest') alle greep op leven en huwelijk verliest, wordt Jasper dé literaire figuur van de dag. Hij zal bij clubjes horen, etentjes geven met aangepaste wijnen - en misschien valt zelfs Amy Reardon voor zijn charmes?
Lifestyle
Tussen de wederwaardigheden van zijn personages schetst Gissing een pijnlijk beeld van de media in victoriaans Londen. Een wereld die, net als Jasper Milvain, schrikbarend modern aandoet. Zo blijken de lezers van lifestylebladen elk origineel idee te verafschuwen. De kunst om voor zulke bladen te schrijven is, volgens Milvain, 'banale gedachten en gevoelens zo uit te drukken dat mensen die banaal denken en voelen gevleid zijn'. En dan is er 'de geweldige nieuwe generatie die het moderne onderwijs oplevert', jonge mannen en vrouwen die nergens lang aandacht voor kunnen opbrengen. Die willen in trein en tram beziggehouden worden met de lichtste info - 'wat verhaal, wat schandaal, wat lolligs, wat cijfers'. Gissing moet een teletijdverbinding naar de 21ste eeuw gehad hebben, naar Facebook en Buzzfeed.
Ja,New Grub Street is confronterend, deprimerend en een slag in je gezicht, dat alles op meeslepende wijze. Gissing is geen schoonschrijver maar hij heeft durf en inzicht. Zijn dialogen stuiteren, zijn personages gaan naar de haaien en je gaat met ze mee. Hij is een Thomas Hardy, maar met zwarte humor. Of een Dickens, maar zonder het sentiment. Volgens George Orwell was Gissing een van de beste romanschrijvers die Engeland heeft voortgebracht. En toch: op zijn veertigste al ziekelijk. Dood op zijn 46ste. Gebeten door het heilige vuur maar bij leven niet geslaagd. Wie schrijft die lijdt.
GEORGE GISSING
New Grub Street.
Vertaald door Mario Molegraaf, Prometheus, 559 blz., 19,95 euro (e-boek 11,99 euro). Oorspronkelijke titel: 'New Grub Street'.
De auteur: Brits schrijver uit het victoriaanse tijdperk, leefde in armoede en had geen succes;
Het boek: twee vrienden jagen hun schrijversdroom na in victoriaans Londen.
ONS OORDEEL: een slag in je gezicht, maar meeslepend.
¨¨¨¨¨
Alexandra De Vos ■
Verberg tekst
