“Ik ben niet als Reinier, die is sportief. Reinier heeft alles mee en ik heb niks”, zegt de achtjarige Niels over zijn oudere broer, naar wie hij zo opkijkt. Op het eerste gezicht lijkt dit een doorsnee prentenboek over broederliefde, maar dat is dit nieuwe boek van Imme Dros en Harrie Geelen allerminst. Want Reinier, de stoere broer, zit in de knoop met zichzelf omdat hij zich geen jongen, maar een meisje voelt.

Er bestaat wel al wat jeugdliteratuur met trans personen in de hoofdrol - denk aan het prachtige Oever van Ludwig Volbeda - maar het bijzondere aan dit boek is dat de camera niet gericht is op Reinier, wel op Niels. Die maakt zich eerst zorgen als hij zijn broer steeds verdrietiger en meer prikkelbaar ziet worden, maar als hij te horen krijgt dat Reinier als Ini door het leven wil, valt hij ten prooi aan boosheid, verwarring en verdriet. Iedereen noemt Reinier nu Ini, maar Niels niet: “Ik noem hem niks. Hij heet Reinier, dat staat ook in zijn pas.” Hij rouwt om iemand die er niet meer is en toch wel, maar dan anders. Die heftige emoties brengen Dros en Geelen expressief en toch ingehouden.

Zonder gezicht

Dat begint al op de cover: de n van Reinier springt een beetje uit de band, wat de aandacht erop vestigt dat de naam een palindroom is: een metafoor voor een mens die verandert, en toch dezelfde blijft. De nieuwe naam Ini is dan weer de kern van de oude. Dros schrijft sober, in korte zinnen die op een geloofwaardige manier de stem van Niels vertolken: “Ik kijk met grote ogen naar Reinier”, zegt hij op het moment dat hij het nieuws te horen krijgt op een uitgeregend terras. De bijbehorende prent toon Niels vanaf de rug, regenkap op het hoofd, een wit vlak. Tegenover hem zit Reinier naar de regen te staren - tenminste dat denk je, want Geelen geeft hem geen gezicht. Twee witte vlakken die zwijgend bij elkaar zitten.

Af en toe wordt de verhaallijn onderbroken door vierregelige, rijmende gedichten waarin Niels in gedachten zijn broer aanspreekt. “Reinier, waarom kijk je me niet meer aan? / Reinier, waarom blijf je bij me vandaan? / We waren vroeger altijd bij elkaar. / Waarom opeens niet meer, het voelt zo raar”, staat er op een bijna geheel witte spread: op de voorgrond Niels, opnieuw van de rug af gezien, tot zijn middel in de zee. Hij kijkt naar de rug van Reinier, die voor hem uit loopt.

Harrie Geelen koos voor zwart-witbeelden, tussen lino's en houtsnedes in. Hij gebruikte daarvoor een speciale techniek: hij digitaliseerde zijn beelden en gutste digitaal verder, waardoor de lijnen wilder en hoekiger ogen. Hij gutst buiten de lijnen, alsof hij wil verbeelden hoe mensen soms niet binnen de lijntjes passen. De illustraties zijn behoorlijk donker en rauw, maar ze verbeelden op een indrukwekkende manier Niels' eenzaamheid, ontreddering en boosheid. Geelen maakt daarbij knap gebruik van licht- donkercontrasten en grote vlakken. Op één prent zie je Niels in de schoolgang staan, de vloer een strak geometrisch dambordpatroon, met in de verte een groot raam waardoor je het ziet stortregenen: hij is zijn regencape kwijt, maar de prent drukt vooral uit dat hij vast zit in zijn hoofd.

Toch is er licht aan het eind van de tunnel: als kinderen hem willen aanpakken omdat hij het kleine broertje van Ini is - “Ini-mini” - gebeurt er iets wat het verhaal doet kantelen. En er kantelt ook iets in Niels' hoofd. “Bij onze straat zie ik Reinier aan komen. Hij wuift. Ik wuif terug en roep: 'Hoi, Ini.'” Reinier is subtiel, doorvoeld en moedig. Geen makkelijk boek voor jonge kinderen, maar die mogen er ook zijn.

Niels heeft een grote broer, Reinier. Ze zitten op dezelfde school, en Reinier neemt het op voor zijn kleine broertje wanneer Niels gepest wordt door Max Van Dalen. Hij kijkt zo op naar z'n grote broer, maar Reinier huilt ook soms – maar hij wil niet zeggen waarom. Heeft Reinier ook een pestkop in de klas zitten? Of zou hij bang zijn voor de tandarts? Zelfs tijdens de zomervakantie aan zee is Reinier aan het huilen en heeft hij driftbuien. Wanneer ook Niels onhandelbaar wordt, moeten zijn ouders het vreemde gedrag van Reinier verklaren. Reinier voelt zich helemaal geen jongen, maar een meisje. En dat is nieuws waar Niels maar moeilijk raad mee weet. Tot er hulp uit onverwachte hoek komt.

Waar het verhaal bij het begin lijkt te gaan over twee opgroeiende, puberende broers, neemt het verhaal de wending van een gendertransitie binnen het gezin. Je beleeft de impact van Reiniers transitie op de rest van het gezin, maar vooral vanuit de ogen van Niels. De boosheid en het onbegrip van Niels zijn in een begrijpbare, heldere taal geschreven. Imme Dros weet in korte zinnen en gemakkelijke taal een rijke belevingswereld te schetsen die in soberheid de emotionele complexiteit goed weet te schetsen. De ontknoping lijkt wat simpeltjes, maar zorgt wel voor een hoopvolle boodschap. Er wordt ook niet geoordeeld over de emoties, de fouten of vooroordelen van Niels of de ouders in hun reactie op het nieuws. Het is geen gemakkelijke situatie, maar ze gaan er wel samen door. De perfecte reacties en oplossingen bestaan enkel in sprookjes, dus de onvolmaakte pogingen van het gezin voelen kwetsbaar en realistisch. De taal die daarbij hoort is bijna poëtisch.

De zwart-witte prenten in houtsnedes maken het verhaal vrij zwaar en beladen: het lijkt allemaal best somber, zelfs de prenten waar de situatie helemaal niet zo duister is. Het zorgt er daarentegen wel voor dat de focus volledig op het verhaal ligt, en het nooit echt dromerig wordt. Dit soort situaties zijn dan ook nooit zo zwart-wit als hier geschetst. Dat het allemaal wat 'schuurt' en 'wringt', past in die optiek dus best goed bij het verhaal.

Een verhaal dat ruimte geeft aan emoties en overpeinzingen die bij gendertransities bestaan. Knap.