In de nalatenschap van John Le Carré (1931-2020) vond zijn zoon Nick het manuscript van de korte spionageroman Silverview, die zijn vader in 2013 schreef maar niet publiceerde. In het nawoord van deze postume roman vertelt Nick dat hij zijn vader, die al een paar jaar aan kanker leed, had beloofd dat hij onafgewerkt materiaal dat was blijven liggen zou afwerken - hij is zelf ook schrijver. Silverview bleek geen afdankertje maar een volwaardige spionageroman die perfect binnen Le Carré's indrukwekkende oeuvre past.

In zijn vloeiende stijl vertelt Le Carré een fijnzinnig verhaal dat vele thema's die hij in zijn grote romans verwerkte op een genuanceerde manier aansnijdt: complexe familierelaties,de moeilijke verstandhouding tussen vaders en zonen, maar ook echtgenoten die elkaar niet alleen in de liefde bedriegen.

De spin in het verhaal is Edward Avon, die zoals hij zelf zegt tot het 'Brits vuilnisbakkenras' behoort. Hij is upperclass, spreekt elke perfect gemodelleerde volzin uit met een ironische grandeur en is getrouwd met een dame die ooit een hoge functie had binnen de geheime dienst. Hij leert Julian Lawndsley kennen, een 33-jarige man die een lucratieve carrière in de Londense financiële wereld achterliet om een boekenwinkel te openen in een Brits kuststadje. Avon kende ook de vader van Julian, een anglicaans priester die door enkele 'daden van losbandigheid' van zijn voetstuk is gevallen. Samen willen ze in de kelder van de boekenwinkel een Republiek der Letteren oprichten, een exclusieve leesgroep die alleen de allergrootste literaire meesterwerken bediscussieert.

Prachtig zet Le Carré de bakens uit voor een relatief eenvoudige plot wanneer Avon aan Lawndsley vraagt om een brief naar een Londens adres te brengen, en Stewart Proctor in beeld komt, een 'Heksenmeester eerste klas', een belangrijke man binnen de Britse binnenlandse veiligheid. Die twee verhaallijnen verweeft Le Carré op een subtiele en verrassende manier.

Op de achtergrond speelt de Joegoslavische burgeroorlog een belangrijke rol, maar Silverview is vooral het verhaal van het verraad dat veel dichterbij gebeurt. Alleen al om de uitgesponnen scène met schitterende dialogen waarin Proctor een oud spionnenkoppel interviewt is Silverview de moeite waard. Uiteindelijk komen de spionnen tot de conclusie dat ze niet veel gedaan hebben 'om de loop van de geschiedenis te veranderen'. Misschien is dat wel de harde waarheid van Le Carré's inzichten na vele jaren zelf als spion te hebben gewerkt.

Vertaald door Rob van Moppes en Gerda Baardman, Luitingh-Sijthoff, 207 blz., 24 € (e-boek: 14,99 €).

Verberg tekst

Met nog geen tweehonderd pagina’s is het laatste, postuum uitgegeven boek van de Brits-Ierse auteur John le Carré (geboren als David Cornwell) maar een kort avontuur, waar u niet meer dan een paar avonden zoet mee zult zijn. Maar ‘Silverview’ stelt niet teleur: het is een vlot behapbare roman die nooit gaat vervelen. De spionagethriller volgt afwisselend een ervaren rot in de geheime dienst en een jongeman die een boekenwinkel begint nadat hij uit de financiële wereld is gestapt – een cynicus die zichzelf een ‘klaarwakker roofdier’ noemt, niet bepaald het type mens dat je doorgaans achter de toonbank van een boekenwinkel verwacht. Beetje bij beetje raken de verhalen over de spion en de boekenboer verstrengeld. Dat voelt perfect natuurlijk aan. Zo toont Le Carré een laatste keer waarom hij een grootmeester van het genre was: hij wist als geen ander erg verschillende personages op een geloofwaardige manier aan elkaar te lassen en de naden tussen plotlijnen vakkundig te verbergen. Evenzeer naturel is het morele kompas van het boek. Naar goede gewoonte schrijft John le Carré niet over een heldhaftige spion die tegen gruwelijke slechteriken vecht. Goed en kwaad zijn niet voorgekauwd: de lezer moet zelf beslissen wie, if anyone, de held is. Dat is niet verwonderlijk, want in zijn boeken heeft hij de geheime dienst altijd geportretteerd als een dienst met een dubbele moraal, zelfs in tijden waarin geheim agenten voor onfeilbare halfgoden doorgingen, bijvoorbeeld in de James Bondboeken. We hebben de nuance in het genre van de spionagethriller goeddeels te danken aan Le Carré, en ook in ‘Silverview’ uit zich dat in soms egoïstische, vaak licht narcistische hoofdpersonages waarvan de persoonlijke motieven doorgaans twijfelachtig zijn. In zijn literaire zwanenzang stelt Le Carré een laatste keer de vraag aan wie we trouw moeten zijn, en wat verraad precies betekent voor iemands geweten. Wat doet ons als mensen boven onszelf uitstijgen, en hoeveel zijn we eraan verschuldigd? Is een land belangrijker dan een mens, of is het maar een façade voor een corrupte regering? Eenduidige antwoorden op die vragen bestaan niet. Ook de dosering van het mysterie zit meer dan snor, wat niet eenvoudig is in zo’n dun boek. Misschien is dat net de stille getuige van het meesterschap van een thrillerauteur: een spannend en doorwrocht verhaal neerpennen in minder dan tweehonderd pagina’s lijkt toch moeilijker dan een narratief opbouwen in een vuistdik boek. De lof is eigenlijk niet helemaal terecht, want na ’s mans dood eind 2020 heeft zoon Nick dit boek afgewerkt. In een ontroerend nawoord vertelt de zoon ook over de laatste dagen van zijn vader en de ernstige ziekte van zijn moeder. Le Carré nam vlak voor zijn overlijden de Ierse nationaliteit aan, omdat hij hevig gekant was tegen de Brexit. Je kunt veel over de man zeggen – hij keek niet op een controversiële mening meer of minder, zoals bijvoorbeeld over Israël – maar hij hield vast aan zijn principes. Eén van die principes was overigens dat hij geen onafgewerkt of minderwaardig boek wilde publiceren. Zijn zoon heeft ervoor gezorgd dat zijn vader ook dat principe nooit hoefde los te laten, simpelweg door dit boek met glans en zorg te voltooien. ‘Silverview’ is een waardig afscheidssalvo van een groot verteller. En is iemand die zoveel boeken heeft gepubliceerd en zo’n nalatenschap achterlaat, niet onsterfelijk?

Verberg tekst

Succesrijk effectenmakelaar Julian Lawndsley heeft de Londense City ingeruild voor een leven als boekhandelaar in een kustplaatsje in East Anglia. Edward Avon, een in Polen geboren kennis van Julians vader, stelt hem voor om samen in de kelder van de boekwinkel ‘De Republiek der Letteren’ op te zetten, een bibliotheek met meesterwerken van de grootste geesten aller tijden. Intussen doet de binnenlandse veiligheidsdienst onderzoek naar Avon, die betrokken was bij de gruwelen in Bosnië én verklikt is door zijn terminale echtgenote, vooraanstaand medewerkster van de Britse inlichtingendienst. ‘Silverview’, de postuum verschenen spionageroman, balanceert - opnieuw - op de ethische grens tussen goed en kwaad. Spannend én diepgravend. Een laatste maal vintage Le Carré. Het verhaal wisselt tussen Julian en Proctor, een Smiley-achtig personage dat de mist rond Avon probeert uit te klaren. ‘Wat is waarheid’, lijkt wel de kernvraag. Sterke dialogen, meeslepende plot, personages én inhoudelijke diepgang. Verberg tekst