Is het een strip? Een graphic novel? Een geïllustreerde monoloog? Uitgeverij Lebowski weet het ook niet goed en zet bij gebrek aan beter 'Roman in beelden' op de cover.

Wellicht komt 'politiek strippamflet' nog het dichtst in de buurt. Joost Vandecasteele, die hier zijn eigen strippersonage is, verpakt er zijn observaties en ergernissen immers in een sciencefiction-achtig verhaal, geschreven vanuit het oogpunt van eerst zichzelf, nadien vanuit het steeds ouder wordende meisje Bella.

Te beleefde ruimtewezens, pillen om egoïsme op te wekken, een overijverige god en een VS met twee presidenten - de ene omdat-ie verkozen is en de andere omdat-ie de meeste stemmen kreeg: daarover, en over veel meer, gaat Bella. Vooral tussen de regels valt er het nodige te ontdekken.

Jeroen Los maakte er tekeningen bij. Nog het meest lijkt het de eerste tien pagina's op een strip, maar even snel verandert de opzet, worden de teksten veel langer - het wordt één lange monoloog van een opgewonden Vandecasteele - en wisselen paginagrote illustraties af met paginavullende teksten.

Niet voor de eeuwigheid

Bella is deels chaotisch en bij momenten net iets te veel van het goede. Het opzwepende van de tekst kruipt op den duur in je kleren. Er zijn te weinig pauzes.

Vandecasteele had het oorspronkelijk opgevat als een luidop voor te lezen boek, en dat voel je. Maar Bella is vooral een experiment, een mengvorm tussen strip, taal en misschien wel stand-upcomedy of theater.

Bella is niet bedoeld voor de eeuwigheid, luidt het nog, 'maar voor nu'. De manier waarop het boek een kruising is tussen verschillende cultuurvormen, houdt een en ander fris. Vandecasteele verdient er alle lof voor.

Maar misschien is de opvoering wel beter dan het boek. Dat weten we binnenkort, met een voorlopig eenmalige voorstelling in zowel Amsterdam als Antwerpen.

Verberg tekst

Schrijver Joost Vandecasteele ontpopt zich de jongste jaren tot een veelzijdig talent. Hij schreef vijf romans, enkele toneelstukken en de tv-reeks Generatie B en is stand-upcomedian. Hij werkt samen met studio Happy Volcano aan een literaire videogame. En met Bella waagt hij zich aan het grafische werk.

Het is opvallend dat noch Vandecasteele noch de uitgever Bella omschrijft als een graphic novel. Wanneer je het boek openslaat, wordt meteen duidelijk waarom. Hoewel de intro bestaat uit een traditionele sequens van plaatjes met tekstballonnen, lijkt de rest van Bella meer op een geïllustreerde tekst.

Het boek opent met een verwaaide Joost Vandecasteele die een videoboodschap opneemt. Aan wie die gericht is, daar hebben we het raden naar. De hele scène heeft wat weg van een zelfmoordboodschap zoals terroristen die nalaten. Dat kan tellen als opener.

Bella is opgezet als sciencefiction. Vandecasteele begint aan een opsomming van gebeurtenissen, trends en keerpunten die zich in onze nabije toekomst afspelen. Telkens worden ze voorafgegaan door 'Ze zeggen dat de wereld veranderde toen …' De ouverture van het boek wordt daardoor een aaneenschakeling van geslaagde en minder geslaagde bespiegelingen over mens en maatschappij. Zoals het een goed sciencefictionschrijver betaamt, gebruikt Vandecasteele het genre om het over het heden te hebben. Met groteske overdrijvingen neemt hij alles wat hem irriteert onder schot. Soms lijkt hij een wildeman die rond zich heen schopt. Geen onderwerp wordt uit de weg gegaan: racisme, kapitalisme, vulgaire commercie, et cetera. Vrij veel clichés passeren de revue, alsof Vandecasteele een lijstje naast zich liggen had met alles wat een links intellectueel dient te verachten. Gelukkig voor de balans krijgen ook linkse intellectuelen een veeg uit de pan.

Karikatuur

De analyses van Vandecasteele zijn meestal scherp én grappig. Dat er hier en daar een schot in open doel rolt, valt niet op door de kwaliteit van het geheel. Vandecasteele beschikt over het talent om op hilarische wijze iets van betekenis over te brengen. Wanneer de opsomming aan kracht begint te verliezen, wordt Bella geïntroduceerd en volgen we haar verhaal. Dat komt harder binnen dan de intro. De impact die Vandecasteeles toekomstbeeld heeft op de emotionele wereld van een kind, is straf. Al snel raakt Bella onthecht van de realiteit, van andere mensen én van haar eigen gevoelens.

Bella is duidelijk een experiment. De tekst heeft vrij weinig samenhang en van een intrige is geen sprake. Het valt ook te betwijfelen of het hier gaat om een echte samenwerking tussen Vandecasteele en tekenaar Jeroen Los. Het lijkt alsof Los met een geïmproviseerde tekst aan de slag ging, maar dat is een zeer goede zet. De tekeningen voegen veel toe aan het verhaal.

Los speelt gezwind met de thema's die Vandecasteele introduceert en houdt zich niet slaafs aan de tekst. Af en toe werkt hij met een grafische tegenstelling die het proza nog meer betekenis geeft.

Los gebruikt enkel blauw als steunkleur. Gecombineerd met de consistente en naar karikatuur neigende tekenstijl zorgt dat ervoor dat het boek heel wat meer samenhang krijgt dan het verhaal op zich heeft. Los tilt de tekst, die anders zou geklasseerd worden als een tussendoortje, naar een hoger niveau.

Lebowski, 96 blz., 19,99 €.

Verberg tekst

Heldin in deze beeldroman is het meisje Bella dat al opgroeiend ronddwaalt over de Superduper Snelweg, de strook asfalt die de evenaar van een toekomstige wereld bedekt. Ze ziet een wereld waarin vaders na de bevruchting voorgoed verdwijnen, zesjarigen de wereld regeren en oorlogen uitvechten, de grote twijfel en/of verveling hebben toegeslagen, pillen egoïsme of extreme angst op kunnen wekken, interdimensionale mensen en aliens de boel komen verstoren, en nog veel, veel meer. 'Stand-up-literatuur' zou je dit verhaal kunnen noemen. De auteur, tevens stand-up comedian, maakte er een theaterversie ('Habeas Corpus') en deze papieren versie van. Al zijn dystopische toekomstangsten en visioenen, maatschappijkritiek en liefde voor sciencefiction verwerkte hij in dit verhaal dat je beter als monoloog zou kunnen typeren. Zeer geestig, maar de lezer uitgeput achterlatend door de niet aflatende stroom van krankzinnige en doldwaze ideeën en fantasieën die in sneltreinvaart op hem worden losgelaten. Met mooi, strak tekenwerk van Jeroen Los dat er soms goed bij past, soms wat bij bungelt. Verberg tekst