De middagvrouw van Julia Franck (geboren in 1970 in Oost-Berlijn, in 1978 uitgeweken naar de Bondsrepubliek Duitsland) werd in 2007 met de Deutscher Buchpreis bekroond. Het werk is nu verschenen in een vlotte Nederlandse vertaling van Goverdien Hauth-Grubben.

De proloog neemt ons mee naar Stettin, waar een hardwerkende jonge verpleegster en haar kind in 1945 geweld en honger trotseren, en naar een treinstation, waar de jonge moeder op de vlucht voor de Russen haar zevenjarige zoon Peter plots op het perron achterlaat en niet meer terugkomt. We beleven dit verhaal vanuit het perspectief van het kind. In de epiloog komt Peter als jonge man nog eens aan het woord: na vele jaren zonder ouderlijke liefde als knecht in het huis van zijn oom te hebben doorgebracht, krijgt hij zijn moeder plots nog eens te zien. Hij kan haar echter niet vergeven en wil niets van haar weten.

In de proloog, een boeiend kortverhaal, wordt een grote spanning opgebouwd: de vraag hoe het komt dat een plichtsbewuste moeder haar kind plots koelbloedig in de steek laat, blijft een raadsel dat pas langzamerhand wordt opgelost. Wie het boek zonder voorkennis leest, zal ook niet direct een verband zien tussen de proloog en de daaropvolgende hoofdstukken. Want in wat volgt, wordt teruggeblikt op de kindertijd en de jeugd van een zekere Helene Würsich, die rond 1918 in de provinciestad Bautzen opgroeit. Haar moeder kan de dood van haar zonen in de oorlog niet aanvaarden en sluit zich met merkwaardige relikwieën op in haar kamer zonder veel belangstelling te tonen voor haar twee dochters. Helenes vader, die zijn excentrieke joodse vrouw bewondert, komt zwaargewond uit de oorlog terug en sterft onder de verzorgende handen van zijn dochters. Samen met haar oudere zus Martha, waarmee ze een symbiotische relatie heeft, krijgt Helene de kans bij een nicht in Berlijn te gaan wonen. Hoewel ze er een hogere opleiding kan volgen, wordt haar grote droom geneeskunde te gaan studeren door tal van factoren doorkruist. Helene leeft in een instabiel tijdperk dat door de groeiende impact van het nationaal-socialisme nog complexer en woeliger wordt. Haar zus raakt verslaafd aan morfine en de jonge man met wie Helene uiteindelijk gaat samenwonen, sterft kort voor hun verloving door een ongeval. Apathisch stemt ze ermee in te trouwen met Wilhelm, een overtuigde nazi die zijn 'half joodse' vrouw dwingt een nieuwe naam en een nieuwe identiteit aan te nemen. 'Alice' wordt ongewenst zwanger en door haar man in de steek gelaten.

Ondanks de niet-lineaire opbouw en de combinatie van retrospectieve passages uit verschillende tijdperken, leest de roman vrij vlot. De schrijfster slaagt erin aan de hand van een tiental personages, die een genuanceerd individueel karakterprofiel krijgen, op fascinerende wijze inzicht te geven in de periodes van het interbellum en het nationaal-socialisme tot de chaotische tijd rond het einde van de Tweede Wereldoorlog. Toch is deze aangrijpende, maar nooit sentimentele roman niet volledig vrij van clichématige figuren en modieuze toegevingen: de fervente nazi Wilhelm heeft bijna louter negatieve eigenschappen en lijkt op de karikatuur van een sadistische macho. De seksuele relaties van Martha met lesbische vrouwen worden herhaaldelijk tot in alle details beschreven, hoewel dit niet altijd bijdraagt tot een beter begrip van de evolutie van de hoofdfiguren. Maar de roman als geheel overtuigt. Door de combinatie van dialogen en monologues intérieurs met epische passages die meestal nauw aansluiten bij de zintuiglijke belevenissen van de hoofdpersonages, roept de schrijfster een kleur- en geurrijke wereld op waar de lezer enkele uren volledig in kan opgaan. De middagvrouw is zo spannend als een thriller. [Heidy Margrit M] Verberg tekst

Heel boeiende en vaak ook aangrijpende roman in drie hoofdstukken met een proloog en een epiloog. Een moeder van joodse afkomst wil uit het naoorlogse door de Russen bezette Duitse gebied naar het westen vluchten en laat daarvoor haar nog jonge zoontje op een station achter. Zij heeft twee dochters, raakt steeds ernstiger verward en wil niets meer weten van haar ernstig gewonde man, een Duits officier, van wie zij ook op zijn sterfbed eigenlijk geen afscheid wil nemen. Haar dochters proberen haar naar vermogen bij te staan, maar moeten maar zien hoe zij een eigen bestaan kunnen opbouwen. Met de oudste lukt dit maar ten dele, ze heeft steeds meer behoefte aan verdovende middelen en krijgt een hechte relatie met een vriendin, die het ook al moeilijk heeft met zichzelf. De jongste blijkt uiteindelijk de sterkste. Als assistente in een apotheek kan zij haar zus aan het een en ander helpen, ze wil studeren, heeft haar eigen moeilijkheden, moet zich ten dele van zichzelf vervreemden en leidt in een voor haar oneigenlijke omgeving een tragisch bestaan. Een roman die zich vooral in Berlijn afspeelt. Het verhaal laat de in deze thematiek geïnteresseerde lezer niet los. Bekroond met de Deutscher Buchpreis. Kleine druk. Verberg tekst