Hoe maak je kinderen enthousiast voor een middeleeuws manuscript? Katharina Smeyers heeft er ervaring mee. Ze publiceerde eerder al Schapenvellen en ganzenveren: het verhaal van het middeleeuwse boek en Schilders & spionnen: het verhaal van de Vlaamse primitieven. Uit die twee boeken leent ze trouwens materiaal voor dit nieuwe project: een boek over de geschiedenis van de Bijbel van Anjou, vanaf het ontstaan van het handschrift tussen 1338 en 1346 tot de restauratie tussen 2008 en 2010, en de tentoonstellingen in het museum M in Leuven.
De opzet is in elk geval origineel. Verteller van dienst is de boekenworm Joppe, die het boek inleidt en afrondt. Hij brengt de geschiedenis vanuit het standpunt van zijn familieleden vanaf het begin, toen koning Robert de Wijze de opdracht voor het boek gaf aan kopiist Jannutius de Matrice en miniaturist Christoforo Orimina. Het lijvige werk van bijna een halve meter hoog en 335 pagina's dik was bedoeld als geschenk voor de prinses, en latere koningin, Johanna en haar man Andreas. Het huwelijk zorgt echter voor spanningen, alsook voor spanning in dit boek. Als Andreas vermoord wordt, moet Johanna vluchten, en komt het kostbare manuscript in handen van haar secretaris. Dit is pas het begin van een bewogen geschiedenis waarin het boek telkens op andere plaatsen opduikt en dan weer verdwijnt. Het loopt daarbij heel wat averij op, en dat niet alleen door de boekenwormen die erin huizen.
Boekenwormen als focalisator, dat is eens wat anders. Ze zorgen voor een luchtige toon, en binden de episodes aan elkaar. Toch is de keuze riskant. Na enkele verhalen krijg je het gevoel dat je steeds meer van hetzelfde leest, en soms klinkt de commentaar van de wormen of de extra uitleg opdringerig of op het randje van betuttelend: 'De voorzijde van het blad is dan bijvoorbeeld folio 134 recto of gewon folio 146 en de achterzijde is folio 146 verso. Snap je het? Of vind je de middeleeuwers maar rare jongens?'
Zoals in haar vorige boeken neemt de auteur aparte weetjes op naast het verhaal, en kaders met uitleg bij specifieke woorden, die in de tekst met rood worden gemarkeerd zoals 'folio', 'katern', 'miniatuur', 'perkament' en 'rubricator'. Van die woorden is achteraan in het boek een register opgenomen, samen met een kort overzicht van de geschiedenis van de bijbel en een opgave van de historische personages.
An Smeyers beeldt de boekenwormen ook uit. Het is een hele kunsttoer om die lelijke wezentjes toch min of meer grappig of aandoenlijk te tekenen. Origineel is dat ze elk hoofdstuk begint met een miniatuur waarin ze de worm in kwestie verwerkt. Soms is er ook een boeiende interactie tussen de tekst en de tekeningen, waarmee ze bijvoorbeeld de kijker uitnodigt om dieren en vreemde wezens die beschreven worden, te zoeken. De vormgeving van het boek valt wat tegen. Er is slechts één grote illustratie opgenomen over een dubbele pagina, op de andere bladzijden worden details en boekenwormen verwerkt tot combinaties, die weliswaar dynamiek in het boek brengen, maar weinig recht doen aan de overweldigende pracht van het manuscript. Ondanks dit minpunt is het boek een originele poging om kinderen (en volwassenen) op een aantrekkelijke manier te laten kennismaken met een fantastisch stuk cultuurgoed. [Jan Van Coillie] Verberg tekst

De boekenworm Joppe woont in Leuven in een bijzondere woning: een handgeschreven bijbel uit de middeleeuwen. Hij vertelt hoe zijn voorvaderen in de bijbel terechtkwamen en hoe de bijbel tot stand kwam. Per hoofdstuk vertellen zijn voorvaderen, hoe hun woning, de bijbel, vorm kreeg, wie er aan werkten en hoe het boek uiteindelijk van eigenaar wisselde. Intussen leren we heel wat over het manuscript. Niet alleen hoe de verf werd gemengd en de tekeningen werden gemaakt maar ook hoe elke nieuwe eigenaar zijn naam weer aan de bijbel toevoegde. Uiteindelijk kwam dit boekwerk in Leuven terecht en sinds kort is het in Brussel te bewonderen. Het verhaal is origineel en ook nog grappig. In het boek staan oorspronkelijke miniaturen uit het manuscript die worden afgewisseld met moderne kleurenillustraties in collagetechniek. Achterin vinden we een historische verantwoording. Moeilijke woorden worden per hoofdstuk in aparte kaders uitgelegd. Fantastisch verhaal, uitstekend te gebruiken op bijvoorbeeld de basisschool. Vanaf ca. 10 jaar. Verberg tekst

Joppe is een boekenworm die leeft in een universiteitsbibliotheek in Leuven. Hij vertelt het verhaal van zijn familie en van het boek waardoor hij en zijn familie zich een weg knagen. Daarnaast geeft hij ook nog heel wat weetjes mee over oude handschriften. Origineel idee om kinderen op deze manier kennis te laten maken met een oude bijbel. Het verhaal van de boekenwormen maakt het geheel luchtig en aantrekkelijk. Doordat de verhalen uit de bijbel door de boekenwormen verteld worden en vaak doorregen worden met flink wat humor, zijn ze gemakkelijk te volgen voor kinderen. De verduidelijking van begrippen en de weetjes vormen zeker een meerwaarde voor dit boek. De illustraties zijn een originele combinatie van afbeeldingen van de grappige boekenwormen met eerder middeleeuws aandoende tekeningen waarbij deze laatste wel lijken te overwegen. Als volwassene vond ik dit een heel aantrekkelijk boek, maar ik vraag me wel af welke tienjarige naar zo'n boek zal grijpen. De doelgroep lijkt mij beperkt tot kinderen die heel graag lezen en die geïnteresseerd zijn in historische feiten. De informatie wordt wel luchtiger gemaakt door de verhalen die erdoorheen geweven worden. Het lezen van dit boek combineren met een bezoek aan de Leuvense universiteitsbibliotheek kan het verhaal nog concreter maken. Er zit duidelik heel wat potentieel in dit mooie boekje.

Verberg tekst