De poëzie van Vasalis, pseudoniem van M. Droogleever-Leenmans (1909-1998) is dankzij de hoge gemiddelde kwaliteit van haar eerste drie bundels een vaste waarde in onze poëzie. Na ‘Verzamelde Gedichten’ (2006), inclusief de postuum verschenen, al minder consistente bundel ‘De oude kustlijn’, is er nu ‘Verzameld Werk’, met enkele jeugdgedichten in facsimile en scheppend proza van zo’n 35 pagina’s: 7 korte verhalen plus dagboeknotities. De novelle ‘Onweer’ uit 1940 is op wens van de auteur niet herdrukt. Ook brieven en essays e.d. ontbreken vooralsnog, met opgaaf van reden. Vasalis’ gedichten, traditioneel in de beste betekenis van het woord, zullen nog lang populair blijven. Ze kennen voldoende zeggingskracht en indringende beelden alsook spannende contrasten om het sudderende verouderingsproces te kunnen weerstaan, zoals in de klassiek geworden uitspraak 'En niet het snijden doet zo’n pijn, / maar het afgesneden zijn.' Wie ‘Verzamelde Gedichten’* in huis heeft, in goede staat, kan het best wachten op een nieuwe editie met wat deze uitgave nog ontbeert. Zo niet: onverwijld bestellen!

Wie iets meemaakt wat een leven verandert, die voelt de woorden vaak stokken. En dus is het niet zo vreemd dat juist bij een huwelijk, bij geboorte, bij een afscheid naar poëzie wordt gegrepen, want dichters vinden woorden voor dat wat zich nauwelijks zeggen laat. Hoeveel mensen vonden geen troost in Vasalis' gedichten, voelden de inmiddels klassieke regels uit het gedicht 'Sub finem' als een deken om hun schouders? 'En nu nog maar alleen/ het lichaam los te laten -/ de liefste en de kinderen te laten gaan'.

Van Oorschot bracht dit najaar een nieuwe editie uit met het verzameld werk van Vasalis, nog altijd een van Nederlands meest gelezen dichters. Een bijzondere uitgave, die behalve de drie bundels die er bij leven verschenen en het postuum uitgegeven De oude kustlijn, ook niet eerder gepubliceerde jeugdgedichten bevat, naast facsimile's van enkele gedichten in handschrift, en proza van de dichter en (jeugd-)psychiater.

Voor haar populariteit, voor haar goede verkoopcijfers gaf M. Vasalis zelf - zo is te lezen in de biografie van Maaike Meijer - een eenvoudige verklaring. Haar werk stond ook vaak op leeslijsten, vertelde ze scholieren. Dat kwam 'omdat er niets onheiligs in staat waar iemand iets slechts van kan leren'. Dat is misschien waar, maar dat 'De idioot in het bad', 'Afsluitdijk', 'Aan een boom in het Vondelpark', 'Sotto voce' en ander werk van Vasalis onverminderd gelezen wordt, dat heeft vooral te maken met manier waarop ze vaak lichte woorden en heldere beelden legt over dingen die het leven betekenis geven. Vrouwendingen, werd door critici gezegd. 'De natuur, kinderen, ziekte, ouderdom, dood en God en meer van deze futiliteiten', riposteerde de dichter toen ze in 1983 de P.C. Hooftprijs mocht ontvangen. Haar werk, met een bijzondere plek voor de natuur, staat haast buiten de tijd. Van veel gedichten gaat een zekere verstilling uit. 'Op een recht, zwart kousebeen,/ dunne rokjes opgeheven,/ dansend in de vroege regen/ en de tuin voor zich alleen// staan twee jonge appelbomen'.

Dit Verzameld werk besluit met proza, waaronder fragmenten uit haar oorlogsdagboek. Met korte prangende observaties, als deze over spelende Joodse jongetjes: 'Ze hadden kostbare ogen.' Had schrijven zin, vroeg Vasalis zich in 1942 af? Het is haar poëzie die nu al tachtig jaar mensenlevens vergezelt.

Van Oorschot; 256 blz. € 39,50

Janita Monna schrijft wekelijks over poëzie

Weer wordt het alles anders,

nu word ik weer betoverd,

door 't allerluchtigste, waar niets van overblijft.

Nu lijkt het weer of dat het enig levende is

en al 't eenvoudige en harde, alleen décor,

een bodem waar het leven boven drijft.

Een gouden haar,

haperend op een donkerblauwe mouw,

een hiëroglief.

Sporen van vogelpootjes in de sneeuw,

een ondertoon van lachen in een stem.

Vreemd, dat het leven zo terug gaat komen,

achterstevoren,

in schaduwen, echo's, lichte sporen.