Moederboeken doen het nog steeds geweldig in de winkel. Ook Magdalena, de mislukte moederroman van Maarten 't Hart (71), verkocht in Nederland als gek. Terwijl het amper een moederroman was, maar veeleer een bundel jeugdherinneringen waaraan de naam van 't Harts moeder was uitgeleend.

Die truc lukt vast nog een keer, moeten uitgever en schrijver gedacht hebben, dus kozen ze De moeder van Ikabod als titel voor een nieuwe verhalenbundel. Ook al is dat ene verhaal niet beter dan de rest van het boek, en ook al is de moeder van Ikabod, een figuur uit de Bijbel, in dat verhaal slechts een detail.

Maarten 't Hart verschijnt in deze korte, luchthartige verhalen als een karikatuur van zichzelf: een teruggetrokken man die, als hij toch geconfronteerd wordt met de buitenwereld, zich verdedigt met overdreven beleefdheid, geveinsde onnozelheid en een talent om zijn gesprekspartners van hun onderwerp af te leiden. De 'slachtoffers' van Maartens ongrijpbaarheid zijn figuren die net grotesk genoeg zijn om toch realistisch te blijven: bijvoorbeeld de man die Maarten absoluut wil betrekken bij een kruistocht tegen woonboten, het gokkende oudje dat hem in haar bed wil lokken of de katholieke treinreiziger die Knielen op een bed violen gelezen heeft en Maarten de schuld geeft van alles wat de personages in dat boek overkomt.

Fris stukje

't Hart heeft in Nederland een beetje dezelfde rol gespeeld als Gerard Reve. Reve treiterde de gelovigen, maar deed dat in een taal die van de kansel leek te komen. Dat maakte hem tot een vertrouwde stem voor mensen die van hun geloof aan het vallen waren. Methadon voor godsdienstjunkies. 't Hart maakt een punt van zijn ongelovigheid, maar hij blijft er wel geobsedeerd over schrijven. Hij spreekt voor mensen die zich hebben afgekeerd, maar nog niet echt losgemaakt. Dat publiek is er nog. Literatuur heeft, behalve inherente waarde, een maatschappelijke functie - en die functie heeft veel impact op het succes van een auteur.

Stilistisch heeft 't Hart meer gemeen met P.G. Wodehouse dan met Reve. Net als de Britse schepper van Jeeves en Wooster is 't Hart een humorist met een groot gevoel voor taalmelodie en dialogen. 'Het kompas', een verhaal over de verkoop van een huis en de kunst van het afdingen, is een pareltje van humoristische literatuur. En net als Wodehouse kan 't Hart met eeuwig dezelfde onderwerpen altijd weer een fris nieuw stukje schrijven.

Merkwaardig consistent is de interesse voor delinquenten. Meermaals schuurt het personage Maarten langs de criminaliteit. In het beste verhaal, 'De stiefdochters van Stoof', wordt hij beschuldigd van een verkrachting. In 'De buitendeur' is hij haast medeplichtig aan een overval. De titel 'Maartens wietplantage' vertelt bij wat voor activiteiten hij betrokken raakt. 't Hart zou zijn literaire alter ego af en toe in de problemen moeten brengen; nu blijft hij hangen op het niveau van sociale komedie.

Dat die komedie ook een wrang elementje kan bevatten, merken we in 'Zoveel hanen, zo dicht bij huis'. Daarin probeert Maarten het mysterie op te lossen van een onverklaarbare aangroei van hanen in een bosje vlakbij een jeugddetentie-inrichting. De ontknoping is verrassend, absurd en ontroerend. Alleen al dit verhaal, 'De stiefdochters van Stoof' en 'Het kompas' maken de aankoop van dit boek een goede investering. Met De moeder van Ikabod heeft 't Hart zijn literaire niveau weer opgevijzeld.

De Arbeiderspers, 283 blz., 19,99 € (e-boek 11,99 €).

De auteur: bekend van romans, essays en verhalenbundels als Een vlucht regenwulpen en Ik had een wapenbroeder.

Het boek: achttien verhalen van een humorist met taalgevoel.

ONS OORDEEL: 't Hart is weer op niveau.

Verberg tekst

In deze verhalenbundel maakt de lezer stuk voor stuk vermakelijke tochtjes door het leven van de bekende schrijver (1944). We fietsen luchtig met hem mee, terwijl hij serieus vertelt over wat hem nu weer is overkomen. Opvallend vaak is er een ontmoeting met een vrouw, waarbij de verteller ernstig en nauwgezet zijn verhaal doet, terwijl de lezer op zijn minst moet gniffelen. We maken kennis met een oud dametje in een casino dat hem een oneerbaar voorstel doet, er is een aantrekkelijke moeder van een tweeling op nagelnieuwe fietsen die zomaar hennep aan het zaaien is in zijn moestuin, we maken kennis met zijn Zweedse vertaalster en we volgen zijn gedachten over een appetijtelijke dominee in een kerkdienst zonder gelovigen. 'Toga en knot en bril ten spijt kon je zien dat het domweg een beeldschone verschijning was, een vrouw naar wie je als je die op straat zou passeren, zou omkijken'. Wereldschokkend is het allemaal niet, maar de soepele stijl en het soms heerlijk ouderwetse maar rake woordgebruik houden de vaart erin en maken het lezen tot een genoeglijk verpozen. Bekroond met de J.M. Biesheuvelprijs 2017. Verberg tekst