Ondanks de duizenden boeken die al aan het onderwerp gewijd zijn, vond Robert Harris toch nog een verhaal over de Tweede Wereldoorlog waar geen thriller over geschreven was: de V2-raketten die vanuit Den Haag op Londen werden afgevuurd. De schrijver die vorig jaar nog verraste met De tweede slaap, een als historische fictie vermomd stukje postapocalyptiek, begeeft zich op het vertrouwde terrein dat hij ook al in boeken als Vaderland, Enigma en München 1938 verkende.

Deze keer levert Harris een door gedegen research aangedreven verhaal over een Britse officier in de Women's Auxiliary Air Force en een Duitse raketgeleerde. Wanneer die laatste aan het begin van V2 de kou uit zijn voeten staat te stampen op de laatste zaterdag van november 1944 kun je er bij een auteur als Harris vanop aan dat het op die bewuste zaterdag ook echt uitzonderlijk koud was. En wanneer Harris de lancering beschrijft van een V2 die op diezelfde dag in Londen zes dodelijke slachtoffers maakte, voel je aan alles dat de thrillerschrijver en voormalige reporter op de plek heeft gestaan waar de Duitse raket ooit het bos oplichtte met een vuurstraal.

Zijn oog voor detail is tegelijkertijd Harris' grootste sterkte en zwakte. Op zijn best zet hij zijn historische kennis van zaken in om zijn spannende verhalen heel precies te kleuren, maar op andere momenten neigt de detaillering naar het vreemde fetisjisme dat mannen met een fascinatie voor de Tweede Wereldoorlog weleens kenmerkt. Wie niet per se wil weten dat het een mengsel van alcohol en vloeibare zuurstof was dat door een turbopomp in de verbrandingskamer van de raket werd gedreven of wie niet wakker ligt van het feit dat de V2 een maximale hoogte van vijfennegentig kilometer had, zal moeten doorbijten wanneer Harris weer eens iets te gul met feiten en weetjes strooit in zijn vertelling over de raketaanvallen op Londen en de pogingen van de Royal Air Force om daar iets aan te doen. De 63-jarige Brit zou betere boeken schrijven als hij zijn personages met evenveel liefdevolle nauwkeurigheid neerzette. In V2 laat hij zijn Duitse wetenschapper Rudi Graf, en vooral zijn Britse soldate Kay Caton-Walsh, ook figuurlijk iets te vaak in de kou staan. Harris toont wél zijn metier door hun parallel lopende verhalen met veel gevoel voor suspense te vervlechten.

Robert Harris wordt als 'de grootmeester van de historische oorlogsthriller' in de markt gezet. Dat is wellicht iets te veel eer, maar een nauwgezet vakman is hij zeker.

Vertaald door Rogier van Kappel, Cargo, 320 blz., 20,99 € (e-boek 11,99 €). Oorspronkelijke titel: 'V2'.

Verberg tekst

*****

Wat Hilary Mantel voor haar ‘Wolf Hall’-drieluik over het leven van Thomas Cromwell deed, presteerde haar landgenoot Robert Harris al eerder met zijn Cicero-trilogie: zich op basis van uitmuntend studiewerk radicaal in een tijdperk vastbijten en feiten en fictie tot beklijvende kronieken verweven. Of het nu over de vernietiging van Pompeï, de Dreyfuss-affaire of de verkiezing van een nieuwe paus gaat, de voormalige BBC-correspondent maakt de droge kost van geschiedenisboeken licht verteerbaar in zijn boeken. Of zoals hij het zelf formuleert: ‘De waarheid is dat mijn boeken tegelijk extreem accuraat en helemaal gefantaseerd zijn.’ Wie wil tijdreizen, stapt richting H van Harris in de boekenkast. ‘V2’, dat Robert Harris tijdens de lockdown heeft geschreven, is niet het eerste boek waarin hij een literaire uitstap naar de Tweede Wereldoorlog maakt. In ‘Enigma’ vertelde hij hoe de overwinning van de geallieerden werd bespoedigd door Britse wiskundigen die de Duitse militaire codes wisten te kraken. En in ‘Vaderland’ bedacht hij een ‘Wat als?’-scenario waarin nazi-Duitsland anno 1964 de 75ste verjaardag van de springlevende Hitler viert. In zijn veertiende roman voert Harris twee fictieve protagonisten op in een waarheidsgetrouwe context anno 1944. Ingenieur Rudi Graf moet de droom van het Derde Rijk alsnog verwezenlijken door de op Londen gerichte V2-lanceerbasis in Scheveningen te perfectioneren. Aan de overkant van het Kanaal volgen we Kay Caton-Walsh van de Britse WAAF, een door vrouwen geleide hulporganisatie van de Royal Air Force. Beiden moeten hun wetenschappelijke expertise voor het vaderland inzetten: de ene om onbemande geleide raketten te ontwerpen, de andere om die op basis van luchtfoto’s en wiskundige berekeningen op te sporen. Harris kent de ingrediënten van een politieke thriller als geen ander: hij laat de vijanden bladzijde na bladzijde naar elkaar toe sluipen. En wanneer Caton-Walsh naar Mechelen vliegt, lijkt hij het vuur aan de lont te steken. Een voordeel van het WO II-decor is dat ons collectieve geheugen meteen wordt aangesproken door Sturmführers met een ‘Sieg heil!’ in de kilte van een oorlogswinter. Het nadeel is dat de lezer de afloop van de oorlog al kent. Hoe jaag je dan voldoende spanning in het verhaal? Niemand hoeft Robert Harris nog te leren hoe je pakweg de minuten vóór en na een bominslag overtuigend kunt brengen, maar in ‘V2’ vergeet hij hét sleutelelement van een stevige thriller: hoofdpersonages horen empathie op te wekken. Meeleven doet mee beven. Zo kreeg Kay Caton-Walsh de persoonlijkheid van een porseleinen pop toebedeeld. Bij Herr Graf vangen we gelukkig vaker een glimp van een dieper gevoelsleven op, bijvoorbeeld wanneer hij de door krijgsgevangenen aangelegde raketbasis voor het eerst ziet: ‘Slaven in het midden van de 20ste eeuw! Wat zal er van ons worden?’ Ook in Grafs mijmeringen over zijn collega Wernher von Braun en diens ontmoeting met Hitler in 1942 schiet Harris met scherp. Van een oorlogsthriller mag je geen filosofische inzichten à la Hannah Arendt verwachten, maar de overdaad aan details en het gebrek aan driedimensionale personages staan de spanning en een doorleefde oorlogsplot in de weg. Hoewel de ontknoping iets goedmaakt, geven te veel nodeloos lange passages en technische gegevens je het gevoel dat je de uitgebreide handleiding uitpluist van iets wat al kant-enklaar voor je neus staat. ‘V2’ is voer voor WO IIadepten en raket-aficionados, maar wie een diepmenselijk of bloedstollend verhaal zoekt, stapt beter niet in deze sputterende teletijdmachine.

Verberg tekst

In het najaar van 1944 proberen de Duitsers met hun Vergeltungswaffen, de V1’s en V2’s, hun kansen alsnog te keren. Sinds zijn zestiende droomt Rudi Graf ervan om een ruimteraket te bouwen, maar nu lanceert hij, als bedenker van de V2, vanuit Scheveningen zijn vliegende bommen op Londen. Inlichtingenofficier Kay Caton-Walsh wordt in Londen bijna letterlijk uit het bed van haar getrouwde minnaar geschoten door een van Grafs V2’s. Ze overleeft het, maar het zet haar wel aan het denken over het gevaar van dat nieuwe wapen. Ze meldt zich aan voor een speciale opdracht in Mechelen. Van daaruit probeert ze mee de lanceerplaats in Scheveningen te detecteren en te vernietigen.

De Brit Robert Harris heeft een flinke lijst spannende historische romans bijeengeschreven. Hij is gefascineerd door WO II – denk aan Vaderland (1992) en Enigma (1995) – maar maakte ook indruk met zijn Cicero-trilogie (2006‑2015). Tijdens de lockdown schreef hij in veertien weken deze nieuwe roman. Hij is gebaseerd op feiten, maar de twee hoofdpersonages zijn fictief. Heel spannend kun je V2 niet noemen, maar je blijft wel lezen omdat Harris zijn research in soepele, herkenbare scènes verpakt en geldingsdrang en geweten veelvuldig met elkaar laat botsen, terwijl het druilerige weer de moedeloosheid van die laatste oorlogsmaanden extra in de verf zet.

***

Cargo (oorspronkelijke titel: V2), 320 blz., € 20,99.

Verberg tekst

Terwijl de Duitsers vanuit de bossen tussen Scheveningen en Wassenaar V2’s afschieten op Londen, proberen de Britten uit te vinden waar de preciese afvuurplekken zijn. Hier houdt de Duitse ingenieur Graf toezicht op de technische kant van de raketten. Hij stond met Wernher von Braun aan de wieg van de rakettechniek die ze in Peenemünde ontwikkelden. Kay Caton-Walsh is een Engelse luchtmachtofficier die een inslag van een V2 meemaakt en naar Mechelen gestuurd wordt, waar ze bij een geavanceerde radarpost met paraboolberekeningen de afvuurplek van de V2’s moet aanwijzen. Haar wederwaardigheden zijn een weergave van een interessant en weinig bekend historisch gegeven. Het is een spannende en intrigerende roman. De ontwikkeling van de Duitse rakettechniek ondanks de tegenwerking van hoge SS-ers is naadloos in het verhaal ingebouwd, evenals de flamboyante Wernher von Braun, die ook gezorgd heeft dat hij en zijn medewerkers na de oorlog vrijuit zullen gaan. Het is een knappe prestatie hoe de Britse schrijver (1957) deze historische feiten in een meeslepend verhaal heeft weten te verwerken. Verberg tekst

U zag 'm vast al in grote stapels bij de boekhandel liggen: V2, de jongste historische thriller van de Britse bestsellerauteur Robert Harris (De Officier en Pompeï). Het is misschien niet zijn spánnendste boek. Toch sleept het je mee, het relaas van de (fictieve) Duitse ingenieur Graf die meebouwde aan de beruchte V2-raketten en ze nu, in november 1944, vanuit Scheveningen op Londen afvuurt. Tegelijk is er het verhaal van Kay Caton-Walsh, een Britse luchtmachtofficier. Ze is gestationeerd in Mechelen om te berekenen waar de V2's worden gelanceerd, zodat Britse Spitfires er korte metten mee kunnen maken.

De jonge Rudi Graf droomde ooit van pionieren in de ruimtevaart, nu vernietigt hij gebouwen en mensen. We lezen hoe hij de ambitieuze en charismatische (historische) Wernher von Braun leerde kennen, die het voor elkaar kreeg dat de nazi's eindeloos geld en mensenlevens investeerden in de ontwikkeling van zijn raket, en die zijn kennis na de oorlog even schaamteloos naar Amerika bracht. Daar wil je uiteindelijk alles over weten. Het is vooral die door Harris zo feilloos uitgeplozen historische achtergrond die V2 interessant maakt. Gelukkig eindigt het boek met een uitgebreide literatuurlijst, voor de liefhebber om uit te pluizen tijdens toch al donkere decemberdagen.

Cargo 318 blz., € 20,99.

Verberg tekst