De Oostenrijkse auteur Robert Seethaler schrijft met veel mededogen over doodgewone levens. Romans als Het veld en Een heel leven gaan over mensen die tussen de plooien van de geschiedenis vallen. In zijn nieuwe boek, Het laatste deel, lijkt Seethaler van dat stramien af te stappen. Hier richt hij zijn blik op een titaan uit de muziekgeschiedenis: componist Gustav Mahler (1860-1911).

Dat is delicaat. Over Mahler werd al uitvoerig geschreven. Wereldwijd houden genootschappen en festivals zijn werk levend. Een roman wijden aan een geliefd componist betekent je blootstellen aan de vuurlinie van musicologen en fans die het beter weten.

In Het laatste deel maakt Mahler per boot de overtocht van New York naar Europa. Hij weet dat hij binnenkort zal sterven. En hoewel zijn vrouw en dochter meereizen, brengt hij de lange dagen alleen door op het dek, af en toe in zijn gedachten onderbroken door een scheepsjongen die hem thee brengt. Beneveld door koorts en slapeloosheid blikt Mahler terug op zijn leven. Wat blijft over?

Er volgt een gedachtestroom waarin Seethaler vakkundig de ene herinnering in de andere vlecht. Het zijn de bekende anekdotes uit Mahlers leven. De weerstand die hij opriep als directeur van de Weense Hofopera. De eeuwige strijd tussen het dirigeren en het componeren. Het ongelukkige huwelijk met de Weense socialite Alma Schindler, waarvoor hij te rade ging bij Freud.

Seethaler springt vrij om met dat materiaal. In haar memoires stipte Alma Mahler aan dat haar man zich tegen zijn zin liet portretteren door Rodin. Seethaler werkt dat uit tot een komische scène waarin de twee creatieve genieën elkaar neerbliksemen.

Wie al wat vertrouwd is met Mahler, zal in dit boek geen nieuwe inzichten opdoen. Seethaler heeft dan ook geen biografie willen schrijven. In zijn vorige boeken had hij vooral oog voor het kleinmenselijke, en daarin schuilt ook hier zijn kracht. Er ontstaat een portret van een man die succesvol is, en daar mentaal en lichamelijk de tol voor betaalt. Een introvert die niet graag in de schijnwerpers staat, en toch elke avond het podium op klimt. Een perfectionist die zijn orkest tot wanhoop drijft, en 's avonds met zijn dochtertje op de matrassen springt. Het is een leven waarin eenzaamheid de boventoon voert.

De zintuigen staan op scherp. Seethaler weeft Mahlers overgevoeligheid voor geluid door het boek: de krijsende varkens uit zijn kindertijd, het vogelgezang dat zich een weg baant tot in zijn partituren, de luidruchtige steden die hem migraineaanvallen opleveren.

Hoe overdonderend het leven en de composities van Mahler ook zijn, Seethaler puurt er een novelle uit. Hij toont zich opnieuw als een schrijver die weinig woorden nodig heeft, maar wat blijft hangen in zijn vertrouwde stijl. Dat levert een ontroerend maar weinig verrassend boek op.

Vertaald door Liesbeth van Nes, De Bezige Bij, 128 blz., 18,99 € (e-boek 9,99 €). Oorspronkelijke titel: 'Der letzte Satz'.

Verberg tekst

In de dromerige vertelling ‘Het laatste deel’ van de Oostenrijkse schrijver en acteur Robert Seethaler vaart een componist anno 1911 terug van New York naar Europa. De man is ernstig ziek en brengt vele uren op het dek door, onder een dekentje met een kopje thee, en hij blikt terug op zijn leven. Op zijn rumoerige tijd als directeur van de beroemdste orkesten ter wereld in Wenen en New York, op zijn complexe huwelijk met ‘de mooiste vrouw van Wenen’, op zijn bezoek aan een beroemde Weense psychiater in het Nederlandse Leiden.

Maar ook op kleine momenten, zoals wanneer een vogel de drie tonen aanslaat die hij nog nodig heeft. Die componist is Gustav Mahler, zijn vrouw is uiteraard Alma, en de psychiater Sigmund Freud. Drie grote levens, verdicht in een novelle. Kenners zullen misschien schamperen dat ze alles al weten. Maar voor wie daar geen last van heeft – Seethaler heeft een vergelijkbaar boek over Sigmund Freud geschreven: ‘De Weense sigarenboer’ – is dit juist een mooi, poëtisch inkijkje in een bijzonder leven. Een vermakelijk hoogtepunt is het bezoek van Gustav en Alma aan het atelier van de beroemde beeldhouwer Auguste Rodin in Parijs, waar de componist ongeduldig voor een buste poseert terwijl de grote kunstenaar bozig zijn homp klei staat te kneden.

Verberg tekst

Gustav Mahler (1860-1911), de beroemde componist en dirigent, is aan boord van een groot schip, waarmee hij, ziek en koortsig, op weg is naar Europa. Hij zit op het dek met zijn broze lijf en wordt overspoeld door een golf aan herinneringen. Een scheepsjongen zorgt voor hem en is de enige met wie hij woorden wisselt. Verder is hij alleen. De auteur is erin geslaagd in het hoofd en de zintuigen van de stervende Mahler te kruipen en trakteert de lezer op een prachtig getoonzette compositie van hoe Mahler zich zijn leven herinnert. Van zijn kinderjaren, toen hij 'aan de piano zat, de pedalen verhoogd met klossen, zodat hij er met zijn korte benen, dun als strohalmen, bij kon', tot aan scènes uit zijn huwelijk met Alma, die twintig jaar jonger was. Hij denkt terug aan concerten, aan zijn successen als dirigent. Met vaste hand schildert Seethaler (1966) het portret van een gekweld man, houvast zoekend aan de reling, met gedachten die wegwaaien naar memorabele momenten in zijn leven om telkens terug te keren bij de onontkoombare wetenschap dat hij bij het laatste deel is aangekomen. Een klein meesterwerk. Verberg tekst

Een dromerige vertelling is Het laatste deel van de Oostenrijkse schrijver en acteur Robert Seethaler. Een componist vaart terug van New York naar Europa. Het is 1911. De man is ernstig ziek en spendeert vele uren aan dek onder een deken met thee van de scheepsjongen en blikt terug op zijn leven. Op zijn roerige tijden als directeur van de beroemdste orkesten ter wereld in Wenen en New York, op zijn complexe huwelijk met 'de mooiste vrouw van Wenen', op zijn bezoek aan een beroemde Weense psychiater in Leiden. Maar ook op kleine momenten, als een vogel de drie losse tonen aanslaat die hij nog miste. Die componist is Gustav Mahler, zijn vrouw is uiteraard Alma, en de psychiater Sigmund Freud. Allemaal grote levens, verdicht in een dunne novelle.

Kenners zullen misschien schamperen dat ze alles al weten. Maar voor wie daar geen last van heeft (Seethaler schreef een vergelijkbaar boek over Sigmund Freud: De Weense sigarenboer) is dit juist een mooi, poëtisch inkijkje in een bijzonder leven. En zal het bezoek van Gustav en Alma aan het atelier van de beroemde Rodin in Parijs, als de componist ongeduldig voor een buste poseert terwijl de grote beeldhouwer bozig zijn homp klei staat te kneden, een vermakelijk hoogtepunt zijn.

De Bezige Bij; 128 blz. € 18,99.

Verberg tekst