'Dat ik de vlam was in plaats van de mot.' De centrale zin uit Het aanbidden van Louis Claus vind je pas op een van de allerlaatste pagina's. Het verlangen om voor de verandering ook eens het object van verlangen te zijn, voelt dan al even vertrouwd als het uitgerafelde fleecedekentje waaronder je Helena Hoogenkamps debuutroman zit te lezen.

Haar verhaal over de veertienjarige Carla die de naam van haar vriendje Louis in haar onderarm krast omdat ze een schoolvriendin hetzelfde zag doen, bestaat grotendeels uit de groeipijnen, moeizame ouder-kindrelaties en het verlangen ergens bij te horen waar menig debuut al vorm mee kreeg, maar Hoogenkamp laat zien dat de juiste mengeling van die ingrediënten nog steeds prikkelende literatuur kan opleveren. Bij de bekroonde toneelschrijfster smaakt de coming of age-cocktail naar cranberrybreezers, Goldstrike en hartverscheurende eenzaamheid. Wie puberde rond de eeuwwisseling zal meteen de bitterzoete smaak van die combinatie herkennen.

Hoogenkamp voegt er een doodzieke moeder, beklijvende beelden en onverwachte verbanden aan toe. Ze schetst een gemoedstoestand aan de hand van de hoeveelheid peuken in een asbak en heeft een bijzonder gevoel voor geuren en voor de manier waarop zonlicht in een kamer valt. Iemand fietst een brug op, 'tegen de herfst in', en iemand anders 'ziet eruit als een begrafenisbarbie'. Hoogenkamp gebruikt haar verbeeldingskracht om zintuiglijke waarnemingen om te zetten in sfeerscheppende omwegen, maar haar vindingrijkheid wringt het verhaal soms ook in ongemakkelijke bochten en gaat weleens ten koste van de personages. Omdat de scènes uit de even lustvolle als lusteloze zomer waarin Hoogenkamp een heel tienerleven samenbalt al gekleurd lijken met de desillusies van het volwassen leven dat dan nog moet volgen, komen Louis Claus en de precieze redenen om hem te aanbidden nooit echt uit de verf. Hetzelfde lot is Carla's latere geliefde Destiny beschoren. Hoogenkamp weet de ongemakkelijke intimiteit van Carla's relaties te vatten, maar de tegenspelers van haar hoofdpersonage blijven steken in details. De zomer kun je nog treffend weergeven aan de hand van drie lekkende softijsjes, maar personages hebben meer nodig dan observaties over borsthaar of zelf gezette tattoos van engeltjes, duiveltjes en een rollator.

Helena Hoogenkamp toont met haar romandebuut wat ze kan (taal gebruiken om gevoelens in opmerkelijke beelden te gieten en om sfeervolle scènes te scheppen), maar ze laat ook zien waar nog enige marge op haar schrijven zit (die scènes tot een coherent geheel smeden). Gelukkig is het eerste veel belangrijker dan het laatste en blijft Het aanbidden van Louis Claus nazinderen als een sluimerende zomerherinnering.

De Bezige Bij, 216 blz., 21,99 € (e-boek 11,99 €).

Verberg tekst

Er zijn twee soorten autobiografisch geïnspireerde debuten. Bij de ene denk je: de treurige ervaringen zijn verwerkt, hierna zal hooguit meer van hetzelfde komen. Bij de andere: dit is het begin van echt schrijverschap. Uiteraard hebben beide soorten alle recht van bestaan. Maar wat een genoegen om weer eens een boek te lezen uit de laatste categorie.

Het eerste deel van Het aanbidden van Louis Claus, romandebuut van toneelschrijver en dichter Helena Hoogenkamp (1986), speelt zich af in 2003. Pubermeisje Carla groeit op in een provincieplaats als tweede dochter van ruimdenkende, maar nogal achteloze ouders. Als haar grote zus woedend naar een kraakpand vertrekt, duurt het drie weken voordat zij doorhebben dat ze weg is. 'Mijn moeder zou gek worden als ik een nacht niet thuis sliep', zegt Carla's vriendinnetje. 'Wij hebben onze eigen verantwoordelijkheid', zegt Carla.

Op een ochtend vraagt haar vader, tevens huisarts, losjes aan zijn dan 13-jarige dochter of ze al 'seksueel actief' is. Omdat je volgens hem van de pil kanker krijgt, stelt hij voor om in een kliniek een spiraaltje te laten zetten. 'O, oké', zegt Carla. 'Ja hoor. Een spiraal. Is goed.' Intussen heeft hij bij zijn vrouw een tumor ontdekt, voorbode van naderend onheil. En er is Carla's allesverzengende liefde voor Louis Claus, zo'n type dat sinds mensenheugenis op elke middelbare school rondloopt: eigenzinnig, ambitieus en razend knap. Hij heeft ouders die wél met hem zijn begaan, bij wie zij de aandacht krijgt die ze thuis ontbeert. Toch laat ze zich in een met drank overgoten nacht zoenen door haar vriendinnetje - tot haar eigen schrik. Ze biecht het Louis meteen op, hij vergeeft het haar. 'Meisjes tellen niet.'

Hoewel onberispelijk opgeschreven, wil het verhaal dan nog niet uitstijgen boven al te bekend puberleed. Dat verandert in het tweede deel, als het inmiddels 2018 is, de moeder bijna een jaar niet meer leeft en Carla in de grote stad woont. Daar probeert ze een bestaan op te bouwen als beeldend kunstenaar. Ze verwaarloost zichzelf, voelt zich doorlopend eenzaam en onbegrepen. Met haar vader is het contact op z'n minst ongemakkelijk ('Wanneer was hij gekrompen, van de man die mij boven zijn hoofd kon tillen veranderd in een bejaarde?'). En wéér verliest ze zich in een allesverzengende liefde, nu voor de ambitieuze, succesvolle kunstenaar Destiny. Een kreng van een vrouw ook. 'Ik heb nu geen zin in je verdriet, had Destiny gezegd toen ze dacht dat ik om een slechte werkdag huilde, in plaats van om mama.' Carla pikt het. Maar als ze bij toeval Louis tegenkomt, inmiddels gevierd filmacteur, kan ze hem niet weerstaan. Hij haar evenmin.

Ongetwijfeld dankzij haar toneelschrijversachtergrond tuimelt Hoogenkamp niet in de valkuil waar debutanten zo dikwijls in tuimelen: die van de metaforische overdaad en de uitleggerigheid. Ze heeft geen van beide nodig. Handig wisselt ze tussen heden en verleden en haar dialogen zijn wonderschoon - bijvoorbeeld in de scènes rond haar moeders sterven.

'Vlak voordat mama niet meer kon praten, vroeg ik: 'Willen jullie iets liefs tegen elkaar zeggen, voor mij?' Papa en mama keken elkaar lang aan. (...) Hij doorbrak als eerste de stilte: 'Je was een hele goede patiënt.' 'En jij was een hele goede dokter', zei mama. 'Je hebt uitstekend voor me gezorgd.''

Het aanbidden van Louis Claus is een verhaal over rouw en dus over liefde. Nog meer gaat het over het diepmenselijke verlangen naar je waarlijk gekend en gezien weten. Of, zoals Carla het prachtig verwoordt: dat je de vlam bent in plaats van de mot.

****

De Bezige Bij; 211 pagina's; € 21,99.

Verberg tekst

Carla (ik-persoon) is veertien. Haar moeder heeft kanker, haar ouders hebben continu ruzie en haar zus is het huis uitgevlucht. Met haar vriendinnen haalt ze puberale dingen uit. Haar vriendje Louis Claus is haar baken, totdat hij vreemdgaat met haar beste vriendin. Jaren later, als haar moeder is overleden, komt ze Louis weer tegen. Hij is acteur en ze heeft net zijn film gezien. Haar vriendin, die haar rouwproces wel zat is, geeft aan dat het fijn kan zijn met hem te praten. Hij heeft immers haar moeder gekend. Carla spreekt hem aan. Hij neemt haar mee naar een steegje en ze hebben seks. Dan blijkt ze zwanger. Ze vertelt het haar vriendin en die reageert blij. Geen verwijten, pure liefde en dat maakt haar bang. Ze confronteert Louis met de zwangerschap. Hij wil niets van haar weten. En dan herinnert ze zich zijn reactie op haar eerste zwangerschap van hem toen ze dertien was. Dan beseft ze dat haar Louis, het beeld dat zij van hem heeft, niet bestaat. Debuutroman van bekroonde schrijfster (1986) van toneelstukken en poëzie. Beeldende, dramatische scènes waar de wanhoop en de hang naar liefde van de hoofdpersoon van afspatten. Verberg tekst