Het vervolg op Viet Thanh Nguyens veelvuldig gelauwerde debuut De sympathisant liet zes jaar op zich wachten. Het winnen van een Pulitzer leidde tot een druk leven, blijkt uit interviews met de schrijver, wiens ouders naar de VS vluchtten toen hij vier was. Bovendien waren de verwachtingen door al die erkenning zo hoog gespannen dat Nguyen er zenuwachtig van werd. De sympathisant sloeg destijds in als een bom. Met reden. Niet alleen verschafte de ­auteur een ontbrekend perspectief op de Vietnamoorlog (dat van de Vietnamezen zelf), ­bovendien deed hij dat op een weergaloze ­manier. Net zoals zijn naamloze protagonist toonde de Vietnamese Amerikaan zich een man met twee zielen: de romanschrijver versus de professor literatuur en etniciteit. Zo werd De sympathisant een onwaarschijnlijke mix van ­lage en hoge cultuur: spionagethriller meets ­politiek traktaat. Een verhaal over een naamloze bastaard - zoon van een Vietnamese moeder en een Franse priester - raakt verstrengeld met ­absurdistische reflecties over oorlog, revolutie en loyauteit, waarbij bijtende humor en (zelf)spot ervoor zorgden dat de mayonaise pakte.

Zonder naam

Het vervolg, Vietnamees in Parijs ( The committed), begint waar De sympathisant eindigt: met de vlucht uit Saigon per boot. De actie verplaatst zich naar het Parijs van 1981. Niet de 'lichtstad' uit de praatjes en plaatjes, maar de onderbuik, bevolkt door De Zeven Dwergen, de Ronin of Le Cao Boi. De protagonist, Vo Danh (Vietnamees voor 'zonder naam'), is een dode vijftiger die ­Gestoorde Bastaard wordt genoemd. Hij heeft twee gaten in zijn hoofd 'waaruit de zwarte inkt lekt waarmee ik deze woorden opschrijf'. Nog steeds is Nguyen een man met twee gezichten, waarmee hij 'elk onderwerp van twee kanten kan bekijken'. En dat doet hij als geen ander.

Vroeg de jonge dubbelspion uit De sympathisant zich af 'waarom zij die vechten voor onafhankelijk­heid en vrijheid die van anderen afnemen', mijmert zijn oudere fantoomzelf nu over migratie, menselijke waardigheid en die eeuwige westerse superioriteit.

Neem zijn bezwaren tegen het woord 'boat­people', verwijzend naar de ongeveer 800.000 Vietnamezen die tussen 1975 en 1995 hun land ontvluchtten. Hoe komt het, wil hij weten, dat Vietnamezen zo worden genoemd, en de Engelse Pelgrims die in 1609 op de Mayflower naar Amerika kwamen niet? 'Die vluchtelingen,' schrijft hij, 'hadden het geluk dat de al snel ongelukkige autochtonen geen camera hadden om hen vast te leggen als het stinkende, half verhongerde, ongeschoren en onder de luizen zittende zooitje dat ze waren'. De zeventiende-eeuwse witte emigranten werden 'door een romantische schilder in olieverf afgebeeld, dapper staand op de voorplecht van hun zinkende schip, de monsterlijke elementen tegemoet tredend als nobele Griekse helden'. Die afbeeldingen 'werden zorgvuldig bewaard in het Louvre om door toeristen bewonderd en door kunst­historici bestudeerd te worden. (...) Daaren­tegen was onze ellende voor altijd vastgelegd in L'Humanité, waar we als allesbehalve mensen werden gezien'.

De oneliners, rake overpeinzingen en niet ­zelden knotsgekke verwijzingen naar Césaire, ­Fanon of Camus worden ditmaal afgewisseld met gangsterscènes vol meisjes, drugs en ­blaffers. Nguyen gaat overal mee aan de haal. Hij ­bedient zich evengoed van de nog op tal van Vietnamese muren gekalkte slogan van Ho ­ Chi Minh 'niets is meer waard dan onafhanke­­­lijk­­heid en vrijheid', als van Lenins politieke pamflet 'Wat te doen' (1902).

Sinds hun adolescentie hebben de naamloze en zijn bloedbroeders Bon en Man - die ook in De sympathisant een belangrijke rol speelden - zich fundamenteel afgevraagd 'wat er moet worden gedaan'. Voor de wereldvrede, voor de ultieme gerechtigheid, om de mondiale problemen definitief op te lossen. Daar zijn ze soldaat voor geworden, revolutionair, spion, moordenaar, schuldige. Dat laatste nog het meest. En uiteindelijk begrijpt Vo Danh het: Niets is meer waard, Niets moet er worden gedaan. Hoe nobel ook het opzet, de pijn en ontwrichting van politiek geweld zijn veel groter dan elke potentiële winst. Met andere woorden: The committed uit de oorspronkelijke titel zijn eraan voor de moeite.

Met Vietnamees in Parijs leverde Nguyen een waardige opvolger. Officieel staat de roman geheel op zich, maar wellicht zijn de hersenkronkels van Vo Danh zonder de voorgeschiedenis toch moeilijker te volgen. Bovendien, wie zou zich het plezier van Nguyens debuut willen ontzeggen? Er komt overigens nog een derde deel, waarin de Gestoorde Bastaard een ontmoeting heeft met zijn vader, de Franse priester. Daar ­kijken we nu al naar uit.

Vertaald door Paul Bruijn, Marmer, 416 blz., 24,99 € (e-boek 14,99 €).

De verteller in ‘Vietnamees in Parijs’ is de Noord­Vietname­ se dubbelspion die we leerden kennen in ‘De sympathisant’, Viet Thanh Nguy­ ens bekroonde debuut uit 2016. Anno 1981 komt de innerlijk ver­ scheurde Vo Dahn met zijn com­ munistenvretende ‘bloedbroeder’ Bon in de lichtstad aan. Door een baantje in ‘het slechtste Aziati­ sche restaurant in Parijs’, dek­ mantel van de criminele organi­ satie van ex­landgenoot ‘Boss’, raken de twee, als huisdealers van de Parijse bohemienintellec­ tuelen, verzeild in de hasjhandel én in een bloedige bendeoorlog.

Voer voor een plot vol cartoonesk ‘Reservoir Dogs’­geweld, mar­ telscènes en droge ironie. Maar die thrillerplot is bijzaak: ook dit keer draait het om de voortrate­ lende innerlijke monoloog van de verteller. Over de abjectheid van kapitalisme, kolonialisme en ra­ cisme. Over de vraag of hij, bas­ taardzoon van een Franse pries­ ter, deels verantwoordelijk is voor wat ooit een beschavingsmissie heette; over het failliet van idea­ len, de waarde van engagement en oneindig veel meer. Zijn ge­ dachtestroom is doorspekt met oneliners (’Ah, tegenstrijdigheid! De eeuwige lichaamsgeur van de mensheid!’) en citaten van Marx, Sartre en De Beauvoir. Je zou het een satirisch­filosofische misdaadroman moeten noemen. Knettergek, waarschijnlijk deels mislukt, maar uitermate interes­ sant en prikkelend tegelijk.