Al deze kwalificaties zijn van toepassing op Hurleys tweede roman Duivelsdag (Devil's Day). Opnieuw is de locatie een afgelegen en relatief onherbergzaam gebied, ditmaal een vallei in de grensstreek van Lancashire en Yorkshire, de Endlands geheten. De associatie met Emily Brontës Wuthering Heights is even onvermijdelijk als gerechtvaardigd.

De roman begint met een terugblik op een gebeurtenis van een eeuw geleden, toen de Duivel een schaap zou hebben gedood, zich in haar vacht hulde en vervolgens overal in de omgeving dood en verderf zaaide. In deze gebeurtenis wortelt de nog altijd levende traditie van Duivelsdag: als in de herfst de schapen van de woeste heidegebieden zijn gehaald, vindt er een ritueel plaats waarbij de Duivel, dronken gevoerd, wordt verjaagd. De schapen zijn dan weer een jaar veilig.

Tegen deze achtergrond vertelt Hurley het verhaal van John Pentecost, afkomstig uit de Endlands, maar weggetrokken naar Sussex waar hij een domineesdochter trouwde en een keurige maar weinig inspirerende baan als leraar kreeg. John keert terug naar zijn geboortestreek voor de begrafenis van zijn grootvader, precies in de periode dat Duivelsdag naakt.

Hij meent dat zijn zwangere vrouw Kat, die hem vergezelt, enthousiast zal zijn om de Endlands en zijn bewoners te leren kennen, maar de lezer vermoedt van meet af aan het tegenovergestelde. Al snel wordt duidelijk dat de Endlanders Johns vertrek uit de streek als een vorm van verraad beschouwen en dat Kat - afkomstig uit de Engelse middle class en nota bene een vegetariër! - door de schapenboeren wordt gewantrouwd.

Daarmee heeft Hurley een dankbaar uitgangspunt geschapen voor een reeks raadselachtige, steeds beklemmender en ten slotte ronduit schrikwekkende gebeurtenissen. De personages hadden soms meer uitdieping verdiend, maar dankzij Hurleys stilistisch vernuftige sfeertekeningen zijn de Endlands zelf de indrukwekkende hoofdpersoon van deze roman.

Prometheus; 318 pagina's; € 19,99. Uit het Engels vertaald door Auke Leistra.

***

Hide text

In 2015 blies Andrew Michael Hurley het horrorgenre nieuw leven met The Loney , een religieuze thriller waarin bizarre katholieke rituelen een dorpje gijzelen. Hij kreeg er prompt de Costa-Award voor én lof van Stephen King.

Why change a winning corpse , moet Hurley gedacht hebben, want zijn nieuwe roman speelt zich opnieuw af op het Engelse platteland. John Pentecost brengt met zijn zwangere vrouw een bezoek aan de boerderij van zijn vader. De schapen moeten van het land, dus alle hulp is welkom. Waart ook rond op de mistige gronden: de Duivel zelve. Bijgeloof, de ideale maskerade voor het lokale gespuis om brandjes te stichten en lammeren te verminken, of dwaalt er toch een demon over de weilanden?

Duivelsdag is geen doorsnee gothic thriller. Hurley zorgt voor het nodige gegriezel, maar besteedt veel meer aandacht aan de lokale heemkunde en de schrijnende armoede op het Engelse platteland. Juist die focus maakt Hurley een interessante auteur. Hij rekt de grenzen van het genre op zonder aan spanning in te boeten. Na Duivelsdag zal je wel nooit meer op dezelfde manier naar een lieftallig schaapje kijken.

***

(oorspronkelijke titel: Devil’s Day) Prometheus, 316 blz., € 19,99.

Hide text

Ieder jaar keert John Pentecost terug naar de afgelegen vallei in het Engelse Lancashire waar hij is opgegroeid, om zijn familie te helpen bij het bijeen brengen van de schapen voor de winter. Dit keer neemt hij zijn vrouw mee, die sinds kort in verwachting is. Zij voelt zich niet erg op haar gemak door het bijgeloof, de oude tradities en de geheimen waar de mensen in de vallei al zeker honderd jaar mee leven, maar John voelt het als een plicht aan zijn familie om zijn ongeboren kind hier te laten opgroeien, ondanks de schaduwen van zijn eigen jeugd. In prachtig beschrijvend proza neemt de auteur alle tijd om een sfeervol beeld op te roepen van een ruig landschap en van de ontberingen van de bewoners van de vallei. Een sinistere roman, geschreven in de eerste persoon, waarin heen en weer wordt geschakeld tussen het heden, gebeurtenissen van twaalf jaar daarvoor, herinneringen uit John’s jeugd en de geschiedenis van de vallei. Geleidelijk aan wordt pijnlijk duidelijk dat het voortbestaan van deze kleine gemeenschap voor de bewoners belangrijker is dan het leven van een individu. Dit is het tweede boek van Hurley (1975) die met zijn vorige roman ‘The Loney’* in 2015 de Costa First Novel Award en verwierf en Book of the year was bij de British Book Industry Awards in 2016. Hide text

'Duivelsdag', de tweede roman van de Engelse Book of the Year 2016-winnaar Andrew Michael Hurley (met zijn roman 'De Loney') is een boerenroman, maar wat voor een! Docent John Pentecost keert terug naar de boerderij van zijn vader in Lancashire, waar hij is opgegroeid, samen met zijn nieuwe vrouw, kleuterjuf Kat, zwanger van hun eerste. Een week tevoren is zijn grootvader Ouwe Baas gestorven, en zo komen hier de twee oermomenten van het leven, geboorte en dood, samen.

Het is oktober, de tijd rond Halloween, maar in de vallei van de Endlands vieren ze traditioneel een ander feest, dat van Duivelsdag, het begin van de winter en het moment dat de schapen thuisgehaald worden. Het is ook de tijd waarin de duivel zich onder de mensen begeeft, in de gedaante van een onschuldig dier of soms zelfs een mens. Je zou in onze dagen zeggen een metafoor voor het Kwaad, maar in Endlands wordt het toch nog als heel reëel ervaren.

Als Hurley iets met deze roman wil zeggen is het wel dat we de oerkrachten en de tradities van het platteland niet moeten onderschatten; het lijkt, in een westers land als Engeland, een vergane wereld maar dat is het zeker niet. De duivel - 'de Boze' - toont zich overal, als je het maar wilt zien. En wie het ziet, kan hem ook bestrijden. Nee, geen elegante figuur met hoorntjes en bokkenpoten maar een geest die zich steeds opnieuw vermomt en de bevolking in z'n greep houdt.

Het is enigszins een raadsel hoe Hurley met zo'n onderwerp de lezer van nu nog weet te begoochelen, maar hij doet het. De duivelse streken zijn levensecht en tastbaar, of het nu gaat om doodgebeten schapen, het verdrinken van de plaaggeest Lennie Sturzaken, de vreemde blik waarmee nichtje Grace Johns vrouw Kat bekijkt, of de onbedoelde dood van een jonge schapendief, het zijn allemaal dingen zoals ze gebeuren in een dorpsgemeenschap (en wellicht ook in de stad waar ze door urbane scepsis worden miskend) maar in alles voelt de plaatselijke bevolking de hand van de duivel.

Karakteristiek is de rol van Kat, de buitenstaander, wier aanvankelijke nieuwsgierigheid naar de dorpsgewoontes langzaam plaatsmaakt voor angst en afkeer. Op zeker moment krijgt ze zelfs hallucinaties als zij als enige het meisje Grace met een eng varkensmasker ziet rondlopen. Terwijl de dorpsbewoners haar 'waanbeeld' als een gevolg van haar zwangerschap zien, is het voor de lezer wel duidelijk dat zij de duivel in Grace ontwaart. Dat is het fascinerende aan Hurley's roman, alle gebeurtenissen die hij verhaalt zijn ook rationeel verklaarbaar maar zodra je ergens een duivel vermoedt kan hij overal in zitten. Misschien zelfs in John Pentecost zelf als hij met schoolvijandje Lennie Sturzaken vecht en onbedoeld de oorzaak van diens verdrinkingsdood wordt.

Hurley maakt er geen diabolisch spektakelstuk van, de gebeurtenissen die hij beschrijft zijn mysterieus maar niet onlogisch, eigenlijk heb je het gevoel dat je steeds tussen bijgeloof en rede verkeert.

Hoofdpersoon John Pentecost is geen hystericus maar iemand die de reële aanwezigheid van het Kwaad als gegeven aanvaardt; als hij bij toeval het lijk van een vermiste dorpeling ontdekt, verzwijgt hij de vondst om de paniek rond de aanwezigheid van de duivel in Endlands niet sterker aan te wakkeren.

'Duivelsdag' is een roman zoals ze alleen in Engeland geschreven kunnen worden, hedendaags en traditioneel ineen. Je proeft er de geest van Emily Brontë's 'Wuthering Heights' in, maar ook die van het werk van de onterecht vergeten John Cowper Powys: de aarde en de natuur met haar magische krachten waar de naar redelijkheid en beheersing strevende mens mee worstelt. Hurley slaagt erin dat dilemma zonder effectbejag maar doeltreffend uit te beelden.

Het einde van 'Duivelsdag' is veelbetekenend. Kat, die de duivelse streken met toenemende angst en onrust heeft ervaren en weg wilde vluchten naar huis, kiest er ten slotte toch voor om samen met John in Endlands te blijven en hun kinderen op te voeden in dit land van Goed en Kwaad.

Het lijkt na het voorafgaande een statement: ontvlucht de oergronden en de tradities niet, maar leer ermee te leven.

320 blz. € 19,99.

oordeel

Fascinerende boeren-roman; mysterieus, magisch, maar niet onlogisch.

Hide text