Op de website van de Deense auteur Ane Riel worden Hars en Beest, de twee romans waarmee ze de voorbije jaren internationaal doorbrak, expliciet als literatuur bestempeld en niet als misdaadromans, hoewel ze voor Hars in binnen- en buitenland talloze prijzen voor het beste misdaadverhaal ontving. Hars, over een geïsoleerde disfunctionele familie, en Beest, over twee zwervers in een gewelddadige wereld, zijn inderdaad geen klassieke misdaadromans, hoewel moord en doodslag er wel integraal deel van uitmaken en ze uitblinken in behoorlijk losgeslagen personages die Riel uitmuntend typeert.

In vergelijking daarmee is haar nieuwe roman een opvallend sober boek waarin de misdaad latent maar dreigend aanwezig is. Uurwerk is het fascinerende portret van een ­dementerende vrouw die steeds meer het nu en het toen met elkaar verwart. Ooit baatte ­Alma Sørensen met haar man Otto een winkel uit in klokken en uurwerken. Maar door een drama moest het echtpaar de winkel opgeven. In het huisje waar ze nu alleen woont, staat er nog één oude, staande klok die Alma stipt ­elke avond opdraait voor ze gaat slapen.

Doof

Ane Riel geeft pakkend weer hoe Alma's haperende brein evolueert en hoe ze de grip op de tijd en haar leven langzaam verliest. Dat is echter buiten de kleine Otto gerekend. Haast elke dag wandelt er een kind met een hond voorbij het huis. Wanneer Alma eindelijk de aandacht van het jongetje kan trekken, ­ontstaat er een hechte vriendschap. Omdat ­Alma zo goed als doof is, communiceren ze met blikken en gebaren en doopt zij hem ­Otto, de enige jongensnaam die ze zich nog herinnert. Elke dag wacht Alma vol ongeduld op de jongen en wanneer zijn verjaardag ­nadert, heeft Anna een cadeau voor hem dat, zo weet ze zeker, hem voor eeuwig aan haar zal doen denken.

Uurwerk is ook het portret van een desintegrerend huwelijk. Af en toe herinnert Alma zich nog de goede tijden met Otto maar toen zij noodgedwongen hun winkel moesten sluiten werd hij een narrige eenzaat die zijn vrouw meetrok in zijn frustraties. Niet voor niets heet een hoofdstuk 'De stille terreur', die Alma niet alleen onderging maar ook op een subtiele manier toepaste.

Het bestaan zit vol met storingen overdenkt Alma in een steeds schaarser wordend lucide moment, en er 'bestonden gevoelens die zo sterk waren dat zelfs de fijne mechaniek van het hart hun invloed niet kon weerstaan. Verdriet, teleurstelling, jaloezie, ­verliefdheid, vreugde. Woede.' De link tussen een immer tikkende klok en het leven is net iets te voor de hand liggend maar Riel schrijft invoelbaar over een vrouw die zich het leven liet welgevallen tot dat leven haar een paar ­oplawaaien gaf. De vriendschap met de jongen is een laatste heldere maar uiteindelijk noodlottige poging om niet rustig ten onder te gaan, zoals het beroemde gedicht van Dylan Thomas, 'Do not go gentle into that good night', beschrijft. Op een ontzagwekkende manier 'raast' Alma nog één keer tegen het 'stervende licht', een gevecht dat Ane Riel op een fijnzinnige en naar het einde toe hartverscheurende manier beschrijft.

Vertaald door Kor de Vries, Prometheus, 239 blz., 20 €­. (e-boek 11,99 €)

Oorspr. titel: 'Urværk'.

Hide text

Alma woont aan het eind van een doodlopende straat, waar ze haar trage dagen alleen slijt. De tijd heeft gaten in haar geheugen geslagen. Soms betrapt ze zichzelf slapend op het toilet of op de grond na ogenschijnlijk een valpartij. Dan duurt het soms een uur voor ze weer recht kan krabbelen. Alleen de staande klok houdt haar in leven. Die opwinden is elke avond haar laatste dagtaak, maar het tikken hoort ze niet: ze is al jaren doof.

Bezoek is zeldzaam. De post is een stapel papier op de mat en elke week staat er een krat eten voor de deur. Ze weet alleen niet wie ervoor betaalt. Op tafel liggen vergeelde briefjes: ‘Zorg dat je voldoende eet’ en ‘Soms ben je in de war, rust dan even uit’. Heeft zij die geschreven?

In vlagen herinnert ze zich haar leven. Haar dode dochter, haar overleden man Otto die een horlogewinkel uitbaatte maar op het eind van zijn leven verbitterd raakte en waarschijnlijk zijn levenswerk in de fik stak om de verzekering op te lichten. Hun laatste jaren bestempelt ze als ‘een stille terreur’. Otto werd dement, en schuwde het geweld niet. Bovendien waren zijn klokken zijn ware minnaressen, met vooraan in de harem een Rolex Antimagnetique 4113, een verzamelstuk dat op veilingen makkelijk boven het miljoen afgeklopt wordt.

Alma’s eenzaamheid wordt doorbroken door een buurjongetje dat elke dag met zijn hondje langswandelt, een jongetje dat blijkbaar niet naar school moet en zich met koekjes welwillend haar huis binnen laat lokken. Met elk bezoekje voelt ze de levenslust weer opborrelen en ook haar geheugen wordt opgefrist. Helaas zitten daar beelden tussen die beter in de vergetelheid waren blijven steken. Zo is er het geheim van het sigarenkistje, en dat ene sleuteltje dat telkens in haar ziel prikt. En waarom durft ze niet meer naar het schuurtje in de tuin?

De Deense schrijfster Ane Riel brak in 2015 door met de thriller Hars . Die vakkennis past ze slim toe op het tijdloze verhaal van Alma. Een beklemmende setting, een mysterieus verleden, de nodige cliffhangers en subtiele plottwists: Riel beheerst het literaire raderwerk als een Zwitserse horloger. Uurwerk boeit ook door de maatschappelijke problematiek die Riel aankaart: de vereenzaming bij ouderen en een gemeenschap die er niet in slaagt tijdig in te grijpen bij dementie en partnergeweld. Maar bovenal is Uurwerk een ontroerende roman over een onwaarschijnlijke vriendschap die de generaties en de tijd overstijgt.

****

Prometheus (oorspronkelijke titel: Urværk), 240 blz., € 20.

Hide text

Elke avond windt de bejaarde Alma de staande klok in de huiskamer op met een ouderwetse sleutel. Dat deed ooit haar man. Nu sluit zij daarmee haar dag af. De dagen gaan als stroop voorbij, totdat een jongetje met zijn hond in Alma’s leven komt. Ze kijkt naar hem uit en ervaart weer wat levensvreugde. Dagelijks komen er ook flarden aan herinneringen terug in haar geheugen. Over hun jong overleden kind, over de liefde die Alma voelde voor haar man, zijn verandering van karakter, zijn precisiewerk in de klokkenwinkel maar ook in hun relatie. Wat is er gebeurd tussen deze twee mensen? Hoe voelde Alma zich daaronder? Een verhaal over vergankelijkheid, over het huwelijk, maar ook over hoop op een nieuwe toekomst van de volgende generatie. Alles speelt zich af op ééń plek: het huis waarin Alma haar laatste levensdagen doorbrengt. Indringend en teder verhaal geschreven vanuit het perspectief van Alma. De tijd speelt een belangrijke rol in dit prachtige portret over het einde van een relatie. Aanbevolen. De Deense schrijfster (1971) brak wereldwijd door met haar bekroonde thriller 'Hars'* (2015), waarna de roman 'Beest'** (2019) volgde. Hide text