Luna van de boom is een muzikaal boek voor kinderen en volwassenen. De Vlaamse componist Filip Bral, als dirigent werkzaam bij onder meer de Brusselse Munt, ontdekte bij toeval het Slowaakse sprookje Berona en raakte er zo door gefascineerd dat hij het meteen op muziek wilde zetten. Bart Moeyaert zette het verhaal naar zijn hand en maakte er een hervertelling van, in zijn eigen onmiskenbare stijl. De plastische interpretatie van het sprookje werd verzorgd door Gerda Dendooven. Samen leverde dat een prachtig uitgegeven en kleurig, eigenzinnig geïllustreerd prentenboek op, met op de bijbehorende cd de instrumentale en de gesproken versie van Luna van de boom.

Het verhaal bevat alle ingrediënten van een klassiek volkssprookje. Er was eens een rijke maar kribbige koning ("Dat klonk schatrijk, maar in zijn verbeelding zag de koning er niets bij. Daar werd hij humeurig van, want hij hield van duidelijkheid"). In de paleistuin stond een boom "die iedereen altijd sprakeloos maakte... Van al dat sprakeloze kreeg de koning het op zijn heupen." Die boom zou bij de eerste klokslag van middernacht gouden knoppen krijgen, bij de vierde gouden bloesems en bij de achtste gouden vruchten, die telkens mysterieus worden geplukt voor de klok van twaalf. De drie zonen van de koning houden om beurten de wacht bij de vreemde boom, in de hoop de kostbare appelen te bemachtigen. "Ze konden alle drie tot twaalf tellen, en ze begrepen wat de opdracht was." De oudste zoon bouwt een feestje onder de boom en wordt op het cruciale plukmoment door een vreselijke storm in zijn plannen gestoord. Weg zijn de gouden appels. De tweede zoon vergaat het net zo: een ijzige wind bevriest alles en iedereen als hij wil gaan plukken. De jongste en, volgens de wetmatigheden van het genre, enigszins anders geaarde zoon legt het minder uitbundig aan boord en ontsluiert met lieflijke melodieën op zijn wilgenfluitje het geheim van de boom. Het meisje Luna van de boom betovert hem met haar lieftallige schoonheid. Na een eindeloze zoektocht ontmoet hij, op een bankje aan het einde van de wereld, drie duivels die hem de nodige magische attributen bezorgen om Luna te vinden en aan zijn borst te drukken. Dat er vervolgens nog lang en gelukkig geleefd wordt, laat zich raden.

Bart Moeyaert bezorgde een originele, nieuwe versie met aandacht voor grappige, repetitieve sprookjesformules: "In een knip en een zucht klaar ik die klus, dat weet ik zeker." En na de mislukte pogingen: "Ik sta versteld, ik ben verstomd, ik moet ervan bekomen." Het ritmische taalgebruik sluit overigens goed aan bij de muzikale bewerking. Moeyaert las de tekst met brio en humor zelf in en bewees daarmee nog maar eens de performancetalenten die hij in de Geletterde Mensen-tournee samen met Joke van Leeuwen al eerder demonstreerde.

De muziek van Filip Bral wil het verhaal illustreren. Voor elk personage werden aangepaste instrumenten en thema's gezocht. Zo krijgt de jongste prins een melancholische vioolpartij mee en klinkt Luna hoog en broos. De braspartijen van de oudste broers en de klok van twaalf zijn duidelijk herkenbaar gemaakt. Het repetitieve van de tekst is ook in de muziek terug te vinden. Een nieuwsoortige Peter en de Wolf als het ware, en een interessante initiatie voor kinderen in de wereld van de hedendaagse muziek. Grappig is ook het herkenbare motiefje dat door de piano, de harp, de vibrafoon of strijkinstrumenten wordt aangegeven telkens als een bladzijde mag worden omgeslagen. De bijbehorende illustraties vind je trouwens op het cd-hoesje terug.

Gerda Dendooven kreeg in het copieuze prentenboek ruim plaats voor uitbundige kleuren en paginagrote illustraties. Ze slaagde er voortreffelijk in de magie van het sprookje op te roepen. Vooral het meisje Luna komt nu eens schimmig en dan weer allerliefst en doodgewoon uit de verf. De prenten van Dendooven dragen altijd haar typische signatuur en zien er nooit kitscherig of braafjes uit. Een mooi ogend muzikaal pakket dus, deze Luna van de boom, gecoproduceerd door de vzw Pantalone en Radio 3.

Hide text

Luna van de boom is nagenoeg perfect vormgegeven. Dit boek en de bijbehorende cd verschenen verrassend genoeg niet bij een gerenommeerde uitgever maar bij de kleine, jonge vzw Pantalone. Bart Moeyaert, Gerda Dendooven en Filip Bral vertaalden dit traditionele, oorspronkelijk Slovaakse sprookje respectievelijk in woorden, beelden en muziek. Maar net zo goed zingt de klankrijke tekst, dansen de beelden en vertelt de muziek het verhaal. Een onmetelijk rijke koning heeft drie zonen. Ze krijgen één na één de opdracht om de appels te plukken die elke nacht om klokslag twaalf uur rijpen aan een mysterieuze boom in de koninklijke tuin. Het zijn gouden appels die, nauwelijks rijp, weggeplukt worden door een onbekende. De oudste twee zonen gaan overmoedig aan de slag en falen. De jongste zoon is bescheiden. Hij heeft oog en oor voor zijn omgeving. Hij vindt harmonie en evenwicht, waardoor de gouden appels bereikbaar worden en de wondermooie appelplukster, Luna van de maan, zichtbaar wordt.

Bij een eerste en tweede lezing was ik teleurgesteld omdat Dendooven zo concreet vorm gaf aan Luna, ik zag niet zozeer een wondermooi als wel een erg aards meisje. Maar kijk, dan slaat de liefde toe. De jongste zoon geeft niets om de appelrijkdom, hij wil slechts die ene vrucht. Luna van de boom vervaagt, vervluchtigt en verdwijnt. Het ene wonder wordt door het andere raadsel vervangen. De zoon is gedoemd op zoek te gaan. Die zoektocht wordt door Dendooven schitterend weergegeven in een tastende, zoekende, reikende hand en de schaduw van een onbereikbaar meisje.

Bart Moeyaert heeft de magie van het getal drie in zijn tekst doorgetrokken; dit heeft een sterke invloed op het tempo, de articulatie en de intonatie. Pas als je de tekst luidop leest of hoort voorlezen (door Moeyaert op de cd) word je volledig meegesleept door het dwingende ritme en de bezwerende klankrijkdom. Bovendien toont de auteur zich als altijd een meester in het verklanken van emotie, hij past je een sfeer of een gevoel aan nog voor je de betekenis ervan hebt doorgrond.

De muziek volgt, ondersteunt en versterkt het verhaalritme, de sfeer en de emotie. Bij elk personage hoort een specifiek instrument of muzikaal thema dat sterk naar voren komt op het moment dat het personage centraal staat en soms als een verre echo doorklinkt om het gemis aan te geven. Op die manier brengt Bral, net als de illustrator en de auteur, nuances aan en vult hij karakters in. Luna kreeg een moderner thema dan de andere personages, waardoor ze vreemd en uniek uit de muzikale lijn tevoorschijn komt. Op het einde hoor je driemaal het begin van het thema van de jonge prins in mineur, terwijl het lied en het sprookje in majeur eindigen. Deze dualiteit symboliseert dat ook een keuze die gemaakt wordt met de hoop op een lang leven vol geluk, een schaduwzijde heeft. Want kiezen impliceert het loslaten van andere opties en het afsluiten van mogelijke wegen.

Luna van de boom gunt de lezer de zalige vrijheid om in de eenheid én onafhankelijkheid van muziek, woord en beeld telkens nieuwe accenten te ontdekken.

Hide text

Weergave van een Slovaaks sprookje met eigen interpretatie van de naverteller. Een schatrijke koning wil duidelijkheid over de boom in de paleistuin, waarvan er maar een op de wereld bestaat: wie plukt toch elke nacht de gouden appels? Nadat zijn twee oudste zonen gefaald hebben het raadsel op te lossen, slaagt de jongste, veel eenvoudiger en puurder, daar wel in. Nu heeft deze jongen een probleem: het meisje zien te vinden dat de appels plukt, omdat hij aan haar zijn hart heeft verloren. Na een lange tocht en met slimheid lukt dat uiteindelijk. Zo bevat deze vertelling diverse elementen van West-Europese sprookjes. De uitvoering is fraai: gedrukt op zwaar papier; de tekst vormt, per pagina telkens in een andere kleur, een geheel met de dubbele paginagrote, forse illustraties (daardoor niet altijd even duidelijk leesbaar). Op de bijbehorende cd wordt het verhaal, muzikaal omlijst, rustig en duidelijk verteld, waarna een instrumentale versie volgt. Op het achterste groene schutblad staan de muzieknotatie en de woorden van een lied gedrukt. Omdat het goudachtige voorplat geen illustratie bevat, zullen kinderen wellicht minder snel zelf dit boek uitzoeken. Voorlezen vanaf ca. 6 jaar. Hide text