Frans Kellendonks "Mystiek lichaam", verschenen in 1986, is ontegenzeggelijk één van de controversieelste romans uit de Nederlandse literatuur van de jaren tachtig.

In "Mystiek lichaam" staat het gebroken gezin Gijselhart centraal. Vader woont alleen in het grote buitengoed, Doornenhof genaamd. Hij is een mensenschuwe, vrekkige miljonair. Dochter Magda, ook Prul genoemd, heeft zich in een medische carrière gestort. Zoon Leendert, meestal broer genoemd, is een cynische, achterdochtige homo in New York, waar hij zich bezighoudt met de kunsthandel. Het verhaal draait om dochter Prul. Zij wordt zich bewust van haar diepvrouwelijke bestaansgrond: de baringsdrang. Zij raakt zwanger van de joodse arts Bruno Pechman en baart de kleine Victor.

Pruls zwangerschap verandert ieders leven. Zijzelf keert terug naar de ouderlijke woning, beseft haar ware vrouw-zijn en geeft haar medische carrière op. Pa Gijselhart ziet in dat de mammon niet de ware levensvervulling kan brengen en Broer beseft hoe vals, leeg en neurotisch zijn homoleven in de kunstwereld is. Tegen de "dynastie van het leven" die zijn zuster weet te vestigen, kan homo-broer niet op. Hij besluit dan maar, uit wanhoop en baarmoedernijd voor duivel te spelen en het Leven te ondermijnen door de 'homoziekte' aids, waarmee hij besmet is door het drinken van besmet lymfvocht, te verspreiden. De roman besluit met een Hooglied op de Dood door Broer.

"Mystiek lichaam" veroorzaakte vooral veel opschudding vanwege de vermeend antisemitische strekking ervan, maar er waren ook critici die vielen over het niet erg flatteuze beeld dat de auteur schetste van het homoseksuele bestaan, van homo's die "een parodie op het huwelijk" opvoeren. Inmiddels lijkt er echter sprake te zijn van een herwaardering. [Henny Brandhorst] Hide text

De rijke, bejaarde weduwnaar Gijselhart heeft twee kinderen: Magda, alias Prul, ziekenhuisarts, onaantrekkelijk en ongetrouwd, en Leendert, gevierd kunstcriticus in New York en homoseksueel. Met de vanwege zijn joodse afkomst uit het ziekenhuis weggepeste KNO-arts Bruno Pechman, die bij haar een kind verwekt, is Prul in dit boek de draagster van de levensdrift, terwijl Gijselhart en zijn zoon, die met AIDS besmet raakt, de doodsdrift belichamen. Kellendonk problematiseert in dit boek de homoseksualiteit door die als doodlopende weg voor te stellen, naast de vruchtbare heteroseksuele relatie. Dit, maar meer nog het ironisch negatieve beeld dat hij van het personage Pechman geeft, ontketende aanvankelijk nogal heftige negatieve reacties in de kritiek ('weerzinwekkende onzin', 'antisemitisme') en deed de discussie over literatuur en ethiek weer eens oplaaien. Inmiddels wordt de roman beschouwd als het beste werk van de jonggestorven Nederlandse schrijver (1951-1990) en een moderne Nederlandse literaire klassieker. Gebonden boekje op pocketformaat in de reeks 'Salamander Klassiek'; in dit deeltje helaas geen informatief nawoord. Kleine druk. Hide text