Oorlogsverhalen in woord en beeld

Kinderen van de oorlog

Alweer verschenen er de voorbije weken heel wat jeugdboeken over de grote oorlogen van de voorbije eeuw. Die wereldconflicten blijven een onuitputtelijke inspiratiebron.

Henri Van Daele

Woestepet, een moffenkind

Lannoo, Tielt, 350 p., 18,95 euro.

Ook Henri van Daele ging in het eigen oorlogsverleden graven. In Woestepet, een moffenkind combineert hij drie verhalen. In het 'Eerste boek' (het verhaal van Pieter, Elias en Angèle) wordt in snel tempo en soms wat slordig de voorgeschiedenis uit de doeken gedaan. Woestepet is, zo blijkt, de zoon van Heinchen, een Duitse officier en van Angèle, een Vlaamse verzetsvrouw uit Krekenlaar. Dat kwam zo: Pieter, Angèles man, werd na een ondergrondse activiteit opgepakt en in Breendonk opgesloten en afgetuigd door diezelfde Heinchen. Angèle was er het hart van in en werd door Cleo, de uitbaatster van een moffenkroeg en tegelijk actief in het verzet, mee ingezet om als een volwaardige Lilli Marleen de Duitse bezoekers te animeren en intussen oren en ogen open te houden. Daar kwam een kind van en bij de bevrijding werd Angèle bijzonder vernederend en hardhandig aangepakt door de opgehitste menigte. Pieter vindt bij zijn thuiskomst een totaal verwarde Angèle en een moffenkind dat hij liefdevol zal grootbrengen. Het hele eerste verhaal bevat nogal wat onwaarschijnlijkheden en klopt soms niet helemaal. In het 'Tweede Boek: Woestepet en ik' alterneren de levens van twee opgroeiende jongens. De 'ik' is uiteraard de kleine Henri van Daele, zoals we die in vorige boeken al leerden kennen: een doodgewone, wat allenige jongen met het hoofd in de wolken. Zo ziet hij uit een wolk Schele Mosterd, een heuse piratenkapitein, opduiken die hem mee op strooptocht neemt naar de Grand Bazar. Tot de grenzen tussen realiteit en verbeelding helemaal vervagen en de stoppen doorslaan. Woestepet heeft het dan weer moeilijk met zijn waanzinnige moeder, zijn kreng van een stiefmoeder Jeanne, de zus van Angèle, en met zijn wat rare haren die weigeren te groeien. Hij zoekt soelaas bij Cleo en bij de liefhebbende animeermeisjes in haar café en komt aan de weet dat Pieter niet zijn biologische vader is. Ook voor hem is de maat vol.

'Het Huis aan 't Klaverke' of het 'Derde Boek' brengt de twee jongens samen in een tehuis voor zwakke en ziekelijke kinderen van personeel van den elektriek die toe zijn aan 'verandering van lucht'. Ze sluiten vriendschap en worden soulmates. De een met zijn wolkenverhalen bij gebrek aan echte in een eentonig en té rustig bestaan, de ander met een hoofd overvol opgekropte, tragische verhalen die hij niet kwijt kan. Ze worden elkaars 'therapeuten': Henri de schrijver zal opschrijven wat Woestepet mondjesmaat loslaat, Woestepet brengt Henri met zijn echte geschiedenis weer op de begane grond.

Van Daele recycleerde heel wat materiaal uit zijn vroegere boeken. Wie ze las herkent meteen de sfeer, de levens en de taal uit dat wat benepen naoorlogse Vlaamse dorp. Hij is op zijn best wanneer hij over die eigen biotoop vertelt. Het oorlogsverhaal is uiteraard voorspelbaar, en tegelijk bijwijlen ongeloofwaardig. Toch laat Van Daele zijn lezers ook hier weer genereus toe in een wereld die niet meer bestaat, waar de dagen trager waren en waar vliegers oplaten nog wat te betekenen had.

Van Daele neemt zijn lezers mee naar een wereld die niet meer bestaat

Hide text

Woestepet van Henri van Daele is een boek dat ik met veel sympathie en plezier gelezen heb, al vraag ik me af of dit nu een volwassenenroman dan wel een jeugdboek is. Als het voor volwassenen bestemd is, dan komen deel twee en deel drie een beetje kinderlijk over; in het andere geval is deel één erg gruwelijk en is de scène waarin de twaalfjarige Woestepet door de exotische Raïsa ontmaagd wordt wel erg expliciet. In dat opzicht zet de titel de lezer wat op het verkeerde been. De ondertitel, ,,Historische roman over verzet en de naoorlogse periode in een klein dorp'' wekt de verwachting dat het om een ernstig, voor volwassenen bedoeld verhaal gaat.

Woestepet is de liefdesbaby van Angèle, een Vlaams meisje, en de kampbeul van Breendonk. Hij was het die Angèles man, een verzetsheld, tot prak sloeg bij de meedogenloze verhoren waaraan hij in Breendonk werd onderworpen. Een belangrijke rol is ook weggelegd voor Cleo, een bordeelhoudster met een gouden hart die het verzet steunt door de Duitse bezetter in haar etablissement ,,'t Einde van de wereld'' rijkelijk van drank en meisjes te voorzien. In deze omgeving wordt de kleine Roger geboren, een iel, bleek kind met een groot hoofd, dat later de naam Woestepet meekrijgt, omwille van de pet die hij draagt om zijn plukjeshaar te verbergen.

Na de oorlog wordt Angèle door de woedende dorpelingen zo erg gemolesteerd dat ze krankzinnig wordt en in een gekkenhuis moet worden opgenomen. Haar man Pieter heeft Breendonk overleefd. Hij ontfermt zich over Roger en neemt Angèles zuster Jeanne in huis om hem op te voeden. Roger en Pieter zijn vriend aan huis in ,,'t Einde van de wereld''. Pieter vindt troost in de armen van Cleo, en Woestepet beleeft de tijd van zijn leven bij Raïsa, een van Cleo's meisjes: ,,'Raïsa,' zegt Woestepet opeens geschrokken, 'ik denk dat ik moet plassen!'

'Welnee,' zegt Raïsa, 'welnee!' Ze blijft bewegingloos op hem zitten. 'Vind je dit lekker, pretty thing ?'

'Als je schommelt, is het nog fijner,' zegt Woestepet, die alle sterren van de hemel ziet.''

Dan duikt de verteller van het verhaal op, de dromerige Henri, die fictie en werkelijkheid niet goed van elkaar kan onderscheiden en allerlei verhalen verzint over een personage dat hij Schele Mosterd noemt. In het tweede deel van het boek worden de leefwereld van Woestepet en de Schele Mosterd-fantasie van Henri uitgewerkt tegen de achtergrond van het naoorlogse Vlaanderen. Hier krijgt het verhaal een nostalgisch Jeroom-en-Benjamiengehalte. Toch wordt de harde waarheid over zijn afkomst Woestepet niet onthouden: de giftige Jeanne noemt hem ,,moffenkind''.

In het derde deel vinden we Woestepet en Henri samen in de speciale school ,,Het huis aan 't Klaverke''. Ze krijgen er een aangepaste scholing om te genezen van hun onhandelbaarheid. De eenzelvige Woestepet en de verhalenvertellende Henri worden goede vrienden. Met de hulp van een psychiater helpt de aardige Juffrouw Bos de jongens erbovenop. Een echt jeugdverhaal.

m heeft Henri Van Daele heel wat hooi op zijn vork genomen: het is tegelijk een historische roman, een autobiografie, een Bildungsverhaal over de ontbolstering van twee jongens, een documentaire over een verloren stuk Vlaanderen, een jeugdverhaal over vriendschap en een fantastisch boek over Schele Mosterd die door de wolken zoeft en veel whisky drinkt. Iets te veel van het goede om een echt geslaagd boek op te leveren. Niettemin is het een boeiende en ontroerende roman. Van Daele weet door zijn verteltechniek het geheel samenhang te geven en de lezer tot het einde toe in zijn ban te houden. De verklarende woordenlijst achteraan, waarin uitgelegd wordt dat een ,,soutien'' een beha is, een ,,huiske'' een toilet, een ,,gazet'' een krant, en ,,selder'' in het echt selderie heet, is naar mijn gevoel net iets te bevoogdend. De schaarse Nederlandse lezers zullen dit boek ook wel zonder ondertiteling kunnen lezen.

HENRI VAN DAELE, Woestepet, een moffenkind. Historische roman over verzet en de naoorlogse periode in een klein dorp, Lannoo, Tielt, 350 blz., 14,95 euro.

Hide text

Ook in het Vlaamse dorpje Krekenlaar dringt de Tweede Wereldoorlog door. Wanneer twee 'foute' politieagenten worden geliquideerd, wordt de potige slagersknecht Pieter opgepakt. Zijn bedroefde jonge vrouw Angèle wordt opgevangen door verzetsvrouw Cleo, die iedere avond Duitsers ontvangt in haar cabaret in café ''t Einde van de Wereld'. Angèle wordt danseres in Cleo's cabaret, verliefd op een Duitse officier, en krijgt een kind van hem. Na de bevrijding wordt ze door de 'brave' dorpsbewoners als moffenhoer zo toegetakeld dat ze krankzinnig wordt. Haar zoontje Woestepet groeit op bij zijn drankzuchtige tante Jeanne, bij Pieter, zijn vader denkt hij, en bij Cleo. Als hij, elf jaar oud, ontdekt wat er met zijn moeder is gebeurd en wie zijn echte vader is, raakt hij geheel van slag en gaat naar een opvangtehuis. Daar raakt hij bevriend met de dromerige Henri die zijn eigen problemen heeft. Een ontroerend en bijzonder mooi geschreven, veelomvattend verhaal over oorlog en verzet, verdriet en zogenaamd fatsoen, maar ook over echte liefde, vriendschap, dromen, hoop en geluk. Met verklarende woordenlijst voor de gebezigde Vlaamse termen. De bekende Vlaamse jeugdauteur ontving o.a. de Belgische 'Staatsprijs voor Kinder- en jeugdliteratuur'. Vanaf ca. 14 jaar. Hide text