Illustratiegenie Pieter Gaudesaboos die eerder dit jaar met Linus de Gouden Uil Jeugdliteratuurprijs op zijn naam mocht schrijven, heeft zijn volgende boekje uit. Samen met radiomaakster van Radio 1 Annick Lesage maakte hij Briek (Lannoo), een reportage voor zowel kinderen als ouders. Daarin gaan ze samen op zoek naar het fictieve kindsterretje Briek dat op 17 feruari 1963 spoorloos verdween. "Het was echt detectivewerk: allerlei voorwerpen en informatie verzamelen en daarmee het verhaal construeren", vertelt Gaudesaboos.

Kindslaafje

Briek is genaamd naar de West-Vlaamse wielerlegende Briek (Alberic) Schotte, want het fictieve figuurtje is eveneens in Kanegem geboren. Briek krijgt een eigen rubriek in de show van Tante Terry, en wordt razend populair. De commerciële machine begint te draaien en al snel onstaat er een heel arsenaal aan Briekproducten. "Maar Briek is net als Pieter een uitmuntend tekenaar, en moet van zijn manager alle tekeningen voor zijn boekjes, filmpjes en speelgoed zelf maken. Het kindsterretje wordt een kindslaafje, tot hij op een dag verdwijnt", vertelt Lesage.

Gaudesaboos en Lesage maakten aan de hand van bewerkte archiefbeelden, en een cd met getuigenissen van tv-coryfeeën van destijds: Paula Semer en Zaki. Het geheel vormt een intrigerende speurtocht, waarbij je dreigt te vergeten dat het om fictie gaat.

Briek wordt opgenomen in een project van het creatieve collectief tapis plein vzw, getiteld Nooit Genoeg, een reisende familie-expo over verzamelen en verzamelaars.

Briek, Pieter Gaudesaboos en Annick Lesage, vanaf zes jaar, Lannoo, 128 p. ,17,95 euro

Hide text

Een snoepdoosje met op het deksel het tv-sterretje Briek bracht de Brugse vormgever Pieter Gaudesaboos en de Poperingse Radio 1-journaliste Annick Lesage samen. Op 17 februari 1963 verdween het veertienjarige kindsterretje Alberiek - Briek - Vierstraete. Briek was afkomstig van Kanegem net als de grote wielrenner Briek Schotte naar wie hij genoemd werd. Na een korte maar succesvolle muzikale carrière, gastoptredens in tal van televisieshows, een eigen tekenfilmreeks en merchandisinglijn, was hij plots spoorloos. Het publiek zag, leefde mee en vergat. Een nieuw talent nam zijn plaats in...

Maar wat gebeurde er nu toch met Briek na die bewuste dag ? Dat wilde Annick nu wel eens achterhalen. Daarvoor riep ze de hulp in van Pieter. Het resultaat is het luisterboek Briek. Een bijzonder origineel gemaakt boek dat je uitnodigt om samen met de auteurs op zoek te gaan naar de waarheid. Foto's uit de oude doos, een cd met getuigenissen van bekende radio- en televisiemensen zoals Zaki en Paula Semer en tekeningen met geheime boodschappen helpen je in je spannende zoektocht.

Briek, uitgeverij Lannoo, 128 blz., 17,95 euro.

Hide text

oostende

Pieter Gaudesaboos en Annick Lesage schreven een boek over het kindsterretje Briek Vierstraete. Briek was begin jaren 60 niet van televisie weg te denken, maar hij verdween op mysterieuze wijze. Pieter en Annick vonden toch een spoor. «Briek» is een reportage in de vorm van een luisterboek.

Briek had destijds een eigen tekenfilmreeks, knutsel- en voorleesuurtjes, gastoptredens in talkshows en zelfs gadgets. In 1963 verdween hij van het toneel. En uit ieders geheugen. Tot auteur en illustrator Pieter Gaudesaboos journaliste Annick Lesage ontmoette. «Als illustrator ga ik op zoek naar ideeën, ook op rommelmarkten. Daar vond ik een boekje over Briek. Ik was gefascineerd en ging zoeken op internet. Ik vond een Briek-snoepdoosje op eBay, maar toen ik het wilde kopen, was het net verkocht». Via de verkoper kwam Pieter in contact met Annick, die het doosje kocht. «Ook ik was geïnteresseerd in Briek. Ik vond in het geluidsarchief van de radio een nieuwsbericht van 17 februari 1963 over de verdwijning van het kindsterretje en ik voelde dat er een verhaal in zat», zegt Annick, die redactiemedewerker en documentairemaker is voor VRT. «Samen reconstrueerden we, onder andere met getuigenissen van Zaki en Paula Semer, de gebeurtenisssen en... we vonden een spoor», zeggen beide auteurs. Het boekje met cd dat de vergeten Alberiek Vierstraete weer in de aandacht brengt, is uitgegeven door Manteau en is vanaf vandaag te verkrijgen in de boekhandel tegen 17,95 euro.

Hide text

In dit boekje brengt Gaudesaboos verslag uit van een zoektocht. Op een straatmarktje in z'n buurt ontdekt hij vijf oude prentenboekjes over het (strip)figuurtje Briek. Hij zoekt verder op eBay, waar iemand een snoepdoosje met de afbeelding van Briek te koop bood. Net voor Gaudesaboos wil bieden, wordt het doosje gekocht door Annick Lesage. Deze journaliste (uit Poperinge) had in het geluidsarchief van de nationale radio een nieuwsbericht uit 1963 opgediept. Daaruit bleek dat de veertienjarige Briek Verstraete, die de Briekfiguurtjes en prullaria ontwierp, op een dag spoorloos verdwenen was. Haar aandacht was meteen gewekt.

Deze 'Briek' bleek een kindsterretje te zijn geweest met een eigen tekenfilmreeks en zelfs een heuse merchandisinglijn die zakelijk werd uitgebuit door Roger Crombeen. Na de onverklaarbare verdwijning zwijgt iedereen, zowel tv als betrokkenen, in alle talen. Het publiek dat aanvankelijk fel meeleefde, vergat, en na 'Briek' kwamen andere stripfiguren.

Het boekje houdt ons voor dat we getuige zijn van een 'queeste' naar het doen, laten en uitgebuit worden van een kindsterretje. Annick Lesage gaat op verkenning in Alveringem en interviewt er bekenden en familie van Briek Verstraete. Voorts contacteert ze tv-figuren uit die tijd die allemaal wel iets kwijt willen over Briek Verstraete (Zaki, Paula Semer). Het resultaat is een drie kwartier durende cd met de allures van een authentiek document.

Het boek zelf is een mix van vele dingen: interviews met de makers, foto's van de hele Briek-winkel, BRT-studiofoto's uit 1962, krantenartikels en veel meer. Dat alles vormt één grote puzzel die de lezer met een pak vragen achterlaat.

De auteurs zijn er in elk geval in geslaagd om het mysterie Briek nog groter te maken.

Briek van Pieter Gaudesaboos en Annick Lesage, boek plus cd, uitgeverij Lannoo, 17,95 euro

Hide text

Nooit genoeg... Een verzamelaar heeft nooit genoeg, kan nooit genoeg verzamelen. Een onlogische, maar productieve uitweg voor dat eeuwige tekort ligt in het verzamelen van fictieve dingen, omdat de verzameling dan steeds binnen je eigen grenzen blijft, zonder dat je je zorgen hoeft te maken over wat je allemaal nog niet hebt. Die weg heeft Pieter Gaudesaboos, notoir verzamelaar en vintage nostalgicus, gekozen in zijn nieuwste jeugdboek + cd, dat hij samen met VRT-journaliste Annick Lesage heeft gemaakt. Met veel en warme aandacht voor plastic speelgoed, filmpjes uit de oude doos en herinneringen sluit Briek aan bij 123 piano (Lannoo, 2005). Beide werken zijn trouwens gelinkt aan Tapis Plein, de vzw voor erfgoed en 'herinneringsfabriek' waar Gaudesaboos deel van uitmaakt. Een verzameling rond het figuurtje Briek figureerde prominent in de reizende tentoonstelling 'Nooit genoeg'. (zie www.tapisplein.be en www.nooitgenoeg.be).
Met Briek willen Gaudesaboos, Lesage en Tapis Plein de lezers aanzetten tot verzamelen. Aan het eind van het boek vind je tien speelse infopagina's over het onderwerp, met aanmoedigingen en voorbeelden van soms vrij bizarre verzamelingen. Maar het is vooral de manier waarop het boek en de cd gemaakt zijn, die moeten aanzetten tot verzamelen ? en dat in een brede betekenis van de term: aandacht hebben voor het bijzondere in het gewone en dat ene afwijkende detail dat een verborgen verhaal blijkt te kunnen ontsluiten. Zo'n speciale aandacht kan de aanzet zijn tot een merkwaardige verzameling van voorwerpen, beeld- en geluidsfragmenten, en herinneringen, zoals dat het geval is met Briek.
Dat ene afwijkende detail was voor de auteurs van Briek een intrigerend spoor van een vreemd figuurtje, het kindsterretje Briek Vierstraete. Gaudesaboos beweert op een rommelmarkt een aantal peuterboekjes gevonden te hebben met Briek in de hoofdrol. Eenvoudige boekjes als Waar is de vogel?, Briek houdt van Briekette en Briek zegt 'Ja' , die met een minimum aan woorden, grote, gestileerde figuren en felgekleurde achtergronden sterk doen denken aan het werk van Dick Bruna. Als je het boek Briek omdraait, vind je trouwens een reproductie van Waar is de vogel?, een werkje dat een sleutelrol speelt in het hele verhaal rond Briek. Annick Lesage vond op haar beurt een spoor van Briek op een oude geluidsband uit het VRT-archief. Aan het eind volgde er een stukje over de mysterieuze verdwijning van het kindsterretje Briek. Beide sporen zetten de auteurs aan tot een fanatieke zoektocht. Gaudesaboos zocht naar meer materiële voorwerpen (Briek-poppetjes, speelgoed, brooddozen, cornflakes, singles, filmpjes etc.), Lesage naar getuigenissen over Briek, zijn leven en verdwijning. Ze slaagden erin om het leven van Briek te reconstrueren: een vreemd uitziend, gehandicapt jongetje dat begin de jaren '60 een korte televisiecarrière maakte. Hij was onderwerp van een hype, met alle spin-offs en merchandising van dien. Die commercialisering was het werk van manager Roger Crombeen, die het jongetje echter zozeer uitbuitte dat Briek er in 1963 vantussen muisde. Lesage wist te achterhalen waar Briek uiteindelijk terechtkwam.
Maar dit hele verhaal is dus fictief: boek en cd zijn vervalsingen. De cd bevat een knappe fictieve documentaire van Annick Lesage en het boek is een geannoteerde verzameling van een groot aantal door Gaudesaboos gemanipuleerde beelden. De auteurs spelen met dat fictieve gegeven. Hoewel ze ook in begeleidende teksten en interviews gewagen van een waargebeurd verhaal (zie ook www.vriendenvanbriek.blogspot.com, de blog die voorafging aan het boek, en er ook mee verdergaat), heb je bij de eerste foto waarop Briek figureert meteen door dat dit een fictief verhaal moet zijn. Briek is immers niet meer dan een ballon in de vorm van een jongetje, een variant van het bekende Fischer Prize-poppetje. Je herkent in de vormgeving van de Briek-voorwerpen onmiddellijk de stijl van Gaudesaboos: vogeltjes, vlinders en allerlei andere zaken in reeksen naast elkaar gezet, kronkelende lijnen, nevenschikking i.p.v. dieptewerking, ingewikkelde fabrieksplannen, kortom zijn kenmerkende drukke composities, sierlijke digitale lijn en uitbundige creativiteit. De foto's en voorwerpen zijn echter zo verduiveld goed gemanipuleerd ? bijeen geknutseld, gephotoshopt, inclusief vlekken en een vervagend effect ? dat je wel eens begint te twijfelen of het nu toch geen waargebeurd verhaal zou kunnen zijn. Gaudesaboos heeft dit al eerder gedaan: een absurde situatie zo geloofwaardig vormgeven dat ze 'griezelig echt' lijkt.
Het luisterboek van Lesage draagt nog sterker bij tot de geloofwaardigheid van het geheel. Gemaakt volgens het genre van een lange radiodocumentaire komt het heel overtuigend over, met een spannende opbouw, emotionele spankracht, persoonlijke betrokkenheid en een ontroerende ontknoping. We horen knap geacteerde getuigenissen van enerzijds bekende figuren als Zaki en Paula Semer, en anderzijds 'bekenden' van Briek, zoals zijn broer, zus, oude schoolmeester etc. Alleen wanneer Briek zelf aan het woord komt in oude geluidsfragmenten, besef je dat er iets niet klopt. Deze jongen van twaalf jaar spreekt nl. met de stem en geest van een vier-, vijfjarige. De onechtheid leidt je ook af uit de onwaarschijnlijkheid van Brieks situatie. Ten slotte hebben de auteurs zich niet uitgeput om alle gegevens te doen kloppen volgens de tijd. Hoewel ze een consistent verhaal brengen, is er toch sprake van anachronisme. Zo stamt het speelgoed dat Gaudesaboos manipuleert vnl. uit de jaren '70. Het hele gegeven van de grote tv-impact en merchandising komt ook niet overeen met de praktijk aan het begin van de jaren '60. En het vette West-Vlaamse accent van Briek zou in die tijd de taalpoortwachters van de toenmalige BRT niet gepasseerd zijn.
Waar Gaudesaboos en Lesage weggeven dat dit een fictief verhaal is, trekken ze de aandacht op de constructie ervan en wordt duidelijk dat ze nog een andere bedoeling hebben met dit hele project. Boek en vooral cd werken naar een climax en ontknoping toe, maar fungeren ook als kapstok voor het verzamelplezier, spoorzoeken en respect voor de dingen die de auteurs willen overbrengen. Verzamelplezier: de met zichtbaar plezier 'gefabriceerde', gevarieerde collectie van spulletjes rond het figuurtje Briek kan als voorbeeld dienen voor gelijkaardige verzamelingen en het bedenken van een verhaal errond. Spoorzoeken: hoe je geïntrigeerd kunt worden door een terloopse vondst of opmerking, hoe een kleine ongewoonheid een heel verhaal kan inhouden. Respect voor de dingen: het is opmerkelijk te zien/horen hoe de auteurs omgaan met wat ze 'gevonden' hebben, als heuse archivisten presenteren en onderzoeken ze hun materiaal in de beste omstandigheden. Gaudesaboos heeft de vormgeving van dit vierkante boekje tot in de puntjes verzorgd. Via de curieuze weg van een meesterlijke vervalsing is Briek een ode aan alledaagse cultuurproducten geworden.
Als kinderboek is Briek een gewaagd concept. Het heterogene pakket treedt ver buiten de gebruikelijke paden. De cd biedt als luisterboek een duidelijk verhaal aan, maar introduceert in het genre nieuwe verhaaltechnieken, ontleend aan de radio-documentaire. Jonge kinderen hebben wel moeite met de volwassen toon van zo'n documentaire en raken enkel geboeid door de sporadische fragmenten waarin Briek zelf spreekt of zingt. Gaudesaboos experimenteert verder met beelden en foto's, met ditmaal een opmerkelijke verhouding tussen beeld en verhaal. Eerst wordt het hele verhaal summier verteld in een interview, waarna er steeds op teruggekomen wordt in de bijschriften bij de foto's. Het is alsof je in een tentoonstellingscatalogus bladert die mordicus een bewijs uit het ongerijmde wil leveren. Om het gevoel van eenheid en het dramatische gehalte van het verhaal te versterken, heeft Gaudesaboos allerlei gecodeerde boodschappen en symbolen in de foto's verstopt. Deze "geheime boodschappen van Briek" worden in de bijschriften uitgelegd. Ze vormen een leuk zoekelement in de verzameling foto's en wijzen ook al weer op de onwaarschijnlijkheid van het verhaal. Net als in 123 piano spreekt Gaudesaboos in Briek zijn eigen grote collectie oud, plastic speelgoed op creatieve wijze aan, maar ditmaal zorgt hij voor meer narratieve eenheid, zij het dan in een allerminst traditionele verhaalwijze.
De heterogeniteit van Briek maakt het moeilijk om een leeftijdsaanduiding op het boekje te plakken. Om het geheel te waarderen, moet je minstens negen jaar oud zijn. Maar zullen tieners nog geïnteresseerd zijn in een figuurtje als Briek, dat thuishoort in de leefwereld van kleuters, en in een Vlaanderen dat ver weg lijkt? Het zal vooral de knap vormgegeven zoektocht naar Briek zijn die hen zal aanspreken. Er zit natuurlijk een hedendaagse relevantie aan het boekje (de commercialisering van kindsterretjes), maar dat moet je er als lezer zelf in leggen, want de auteurs leggen andere klemtonen. Persoonlijke inbreng en aandacht voor het creatieve aspect zijn wat de lezer moet engageren om dit project, dat op een toch vrij mager verhaal steunt, ten volle te waarderen.
[Chris Bulcaen] Hide text

In het begin van de jaren zestig was het Vlaamse kindsterretje Briek (Alberiek) Vierstraete ondanks zijn handicap uitermate bekend onder meer van zijn eigen televisieoptredens, zijn tekenfilmreeks, een muzikale carrière en een onbeperkte merchandising. Maar op 20 februari 1963 verdween hij. Annick Lesage en Pieter Gaudesaboos hebben geprobeerd de gebeurtenissen uit 1963 te reconstrueren. Schitterend fictief verslag in beeld en geluid (een documentaire van 45 minuten op cd), waarbij je als lezer het gevoel hebt met een werkelijk historische gebeurtenis te maken te hebben. De documentaire komt echt tot leven als bij het beluisteren het beeldmateriaal in het boekje (klein formaat, vierkant) wordt bekeken. Toegevoegd is een zogenaamde herdruk van een van de boekjes van het kindsterretje, dat nooit in het echt bestaan heeft. Een ontzettend knappe prestatie om een bijna echte werkelijkheid te creëren. Als lezer/luisteraar laat je je helemaal meeslepen met de documentaire. Een boekje om steeds weer door te bladeren en je te verwonderen dat dit allemaal niet echt is gebeurd, maar enkel en alleen uit de fantasie van de makers voortkomt. Hide text

Op 17 februari 1963 verdwijnt het kindsterretje Briek Vierstraete. Als veertienjarige heeft hij een eigen tekenfilmreeks, een merchandisinglijn, een muzikale carrière, en is hij te gast in tal van televiesieshows. Pieter Gaudesaboos en Annick Lesage gaan op zoek naar de waarheid. Ze ontdekken dat de misvormde jongen werd uitgebuit door zijn manager. En op een dag besloot Briek daar een punt achter te zetten. Volgehouden speurwerk leert hen hoe het met Briek afliep. In zijn ouderlijk huis is de verzameling Briek- prullaria intussen van de kelder tot de zolder gegroeid. En 'verzameling' is echt wel de sleutel tot de nieuwste Gaudesaboos. Het boek maakt deel uit van het project 'Nooit genoeg' dat ook een reizende tentoonstelling, een reportage, en een kijkboek over verzamelen en verzamelaars voor volwassenen bevat. Allemaal gericht op ons dagdagelijkse erfgoed. Een tiental bladzijden in het midden van het boekje verwijst hier expliciet naar met weetjes, spelletjes en opdrachten. Enerzijds is er de cd die het verhaal van de speutocht vertelt, met o.a. interviews van Paula Semer en Zaki, en geluidsfragmenten van Brieks koor. Anderzijds is er het boek, dat een genummerde aaneenschakeling van stukken uit een verzameling is: illustraties, familiekiekjes, reportagefoto’s, allerhande voorwerpen. Bijeengebracht in de stijl die Pieter Gaudesaboos zo eigen is: met een onwaarschijnlijk oog voor detail, met een niet te schatten vermogen om dingen authentiek te laten lijken. Als je het boekje omdraait, krijg je een reproductie van een oud Briek-boekje, inclusief half vergane naamstempel en naam in kinderhandschrift achter het obligate « dit boek is van …» Vraag is wel, wat moet een kind hiermee? De cd vraagt enig doorzettingsvermogen. En het boekje geeft enkel losse flodders, en dan nog niet in de volgorde dat ze op de cd aan bod komen. Los daarvan staat het boekje wel garant voor uren snuisterplezier, en waar houdt een verzamelaar meer van?
Hide text