Fassbinders stuk uit 1976 behoort tot de meest omstreden stukken uit de recentere Duitse theatergeschiedenis. "Links fascisme en antisemitisme" riepen de recensenten. Het antisemitisme dat de critici in het stuk zien, heeft vooral te maken met de figuur van de rijke -- joodse -- projectontwikkelaar. De rijke jood ontmoet het hoertje Roma B., die dankzij de jood zich kan opwerken tot luxehoer. En verlaten wordt door haar moeder, haar gewelddadige echtgenoot, en haar nazi-vader. Laatstgenoemden en een racistische concurrent van de jood becommentariëren de gebeurtenissen in de stad en vervallen daarbij in de laagste jodenhetze-retoriek. Wellicht richt de antisemtisme-kritiek zich op deze rollen. Roma vindt haar leven ondertussen steeds zinlozer en vraagt de rijke jood haar te doden. Gelet op de macht van de jood, is van rechtsvervolging geen sprake.

Het stuk blijft fragmentarisch in de opbouw. Fassbinder is tot in de taal gefascineerd door goedkope erotiek en de cliché-romantiek van de wereld der hoeren, pooiers en homo's. Ook in dit stuk draait het uiteindelijk om eenzaamheid, angst, seksualiteit en geweld, vermengd met sociale en maatschappijkritiek -- zie daarvoor Fassbinders rijke filmoeuvre. Onlangs werd het stuk ook in Den Haag opgevoerd, een eerste opvoering voor Nederland, nadat de vorige in 1987 onder druk van het protest werd afgelast. Ook nu klinkt het verwijt van antisemitisme. In deze tijden van invraagstelling van het politiek correcte, zal Fassbinders verdediging wel bekend in de oren klinken: "Het moet toch mogelijk zijn een thema met gevaarlijk, misschien aanvechtbare methodes te behandelen en niet alleen met deze veilige; anders ontstaat weer zoiets doods".

Dit toneelstuk werd eerder in het Nederlands uitgegeven (door BZZTôH en in een speciale editie bij een weekblad). Deze uitgave is extra interessant omdat het een kroniek biedt van de commotie die het stuk de voorbije 27 jaar veroorzaakte. [Kris Lauwerys] Hide text

Het vanwege vermeend antisemitisme omstreden toneelstuk "Het vuil, de stad en de Dood" van Fassbinder is eindelijk onlangs ook werkelijk uitgevoerd in Nederland, meer dan 25 jaar na het ontstaan, en 15 jaar na de eerste -gestrande- poging tot opvoering. Deze uitgave biedt de tekst van het stuk (75 blz.), waaruit duidelijk kan blijken dat het -om met Tamar (Renate Rubinstein) te spreken- "geen antisemitisch stuk is." (VN, 1897) Het stuk is misschien niet zo geweldig, Fassbinders werk als geheel is wellicht wél van belang. Een eerste besef daarvan biedt het dossier, dat op het stuk volgt. Samengesteld door journalist Loek Zonneveld, biedt het voor- en nageschiedenis tot en met de drukte rond het boekenweekgeschenk van Harry Mulisch ("Het theater, de brief en de waarheid") en Freek de Jonge's hetze daartegen in zijn Boekenbal-conference. Inclusief de, nu nog eens opgerakelde, zelf-ontvoeringsactie van Jules Croiset, dus. Een goed, evenwichtig dossier, met alle geluiden die destijds klonken. Samen met de tekst een goede basis voor eigen conclusie. Voor een grondig cultuur-debat een belangwekkende uitgave. Paperback; kleine druk. De toneeltekst verscheen eerder afzonderlijk in 1986. Hide text