De geschiedenis van de Middellandse Zee gaat niet over geografie, maar over mensen. De Britse historicus David Abulafia bestudeerde hiervoor een gevarieerd aanbod aan geschriften.
Het boek behandelt onder meer de machtsstrijd om het mediterrane gebied. Het is echter geen politieke geschiedenis van de landen rondom de zee, maar de geschiedenis van mensen voor wie die zee een deel van hun leven bepaalde.
Abulafia’s focus op de zee is overtuigend. Zijn ongewone benadering geeft sommige beslissingen en feiten een plausibele verklaring. Het is de vraag of het mediterrane gebied voldoende eenheid vormt om er een coherent verhaal over te kunnen vertellen. Alleen de Romeinen slaagden erin de volledige zee te controleren. De opsomming van talloze gegevens maakt dit boek een zware dobber. Toch laat Abulafia wel degelijk een rode draad zien: de creativiteit van gewiekste handelaars.
Het boek is ingedeeld in vijf grote periodes. Opvallend genoeg besteedt Abulafia vrijwel evenveel pagina’s aan elk tijdvak, terwijl de duur daarvan nogal verschilt. De accenten liggen anders dan gewoonlijk.
De eerste periode behandelt het ontwaken van de beschaving rondom de Middellandse Zee. Dit is het speculatiefste deel en zal niet iedereen boeien. De meeste aandacht gaat naar de Minoïers. Meerdere dramatische gebeurtenissen kenmerken de overgang naar de tweede periode, die begint met het economische herstel door de Feniciërs in de achtste eeuw. Later in deze periode verschenen ook de Grieken en de Etrusken. Deze drie groepen veranderden de volledige mediterrane wereld door overal contacten te leggen. Ook Egypte werd een machtsfactor. Met de komst van de Romeinen ontstond een nieuwe mediterrane grootmacht. Toch ging de eenheid opnieuw verloren, want de omvang van het Romeinse Rijk gaf christenen, Joden en heidenen de kans om zich over een groot gebied te verspreiden.
Wanneer moslimpiraten grote delen van de zee overnemen, begint de derde periode. Ze krijgen concurrentie van de Normaniërs, Lombarden en enkele Italiaanse steden. Door de kruistochten gaan westelijke zeelieden zich bemoeien in het oosten. In Catalonië ontstond een overwicht van christelijke landen, maar diverse drama’s maakten opnieuw een eind aan de bloei.
Uit het economische herstel in de veertiende eeuw ontstond de vierde periode. Omdat veel mensen stierven, was er minder graan nodig en kon de handel zich specialiseren. De val van Constantinopel verdeelde de zee in tweeën. In een neutraal gebied ertussen ontstonden vrijhavens. De Britten en Fransen verschenen. Tezelfdertijd verminderde het belang van het mediterrane gebied door de contacten met de Nieuwe Wereld. De veranderde betrekkingen tussen de Europese staten vanaf de zeventiende eeuw hadden grote gevolgen.
De aanleg van het Suez-kanaal – een doorgang naar de Indische Oceaan, beheerst door de Britten – kenmerkt het begin van de vijfde periode. Een groeiend nationalisme maakte een eind aan de relatieve harmonie. Multinationale havensteden kregen een exclusieve identiteit. Het mediterrane gebied werd een frontlijn van de Koude Oorlog. Het einde van de twintigste eeuw kenmerkt zich door migratie.
Abulafia bracht ontelbare gegevens samen. Hij is historisch kritisch, onthult leuke weetjes en heeft een verrassende visie. Toevallige verhalen over individuen worden getoetst aan de ruimere context.
 
(Dit is een abstract van een artikel van Dirk Passchyn. De volledige tekst is verschenen in De Leeswolf 2012, nr.1.)
[Dirk Passchyn] Masquer le texte

De Britse historicus Abulafia heeft zich gespecialiseerd op de geschiedenis van de Middellandse Zee (het 'Vloeibare Continent'). Zijn werk bouwt voort op het befaamde boek van Ferdinand Braudel (1949) die een 'totaal-geschiedenis' over hetzelfde thema uitbracht. Het enorme werk van Abulafia bouwt weliswaar op Braudels boek voort, maar graaft veel dieper. Qua omvang, qua historische opzet (vanaf de prehistorie, 25.000 jaar geleden, tot aan onze tijd toe) én ook wat betreft de historische diepgang. Bij hem staat de zee zelf centraal en tegelijk geeft hij veel meer accent aan datgene dat door mensen is verricht. Niet alleen de beschrijving van grote natiestaten, maar ook de kleine kaders (havens, een rijkje als Aragon of het kleine Malta en ook de piraterij, die in alle eeuwen optrad) kleuren het verhaal. Een zee, die enerzijds voortdurend scheiding teweeg brengt, anderzijds telkens weer voor verbinding weet te zorgen. Een erudiet boek, dat hij toch binnen een grote historische context heeft weten samen te brengen en dat aangenaam leest. Met uitgebreid bronnenoverzicht, register, kaarten en twee katernen illustraties. Masquer le texte