Debuteren, goed en wel. Maar hoe voorkom je dat je pas gepubliceerde pennenvrucht in het zwarte gat van de vergetelheid sukkelt? "Het debutantenbal heeft veel weg van een stoelendans met tien zitplekken op honderd gegadigden", schreef de Nederlandse criticus en hoogleraar Jaap Goedegebuure ooit treffend in Trouw. "Het gevolg is dat de vele muurbloempjes het hooguit nog een of twee keer proberen, om dan, bij het uitblijven van weerklank, de schrijfaspiraties ontmoedigd op te geven."

Kortom, je kunt maar beter een stunt bedenken om je debuut een schop onder de kont te geven. De Vlaming Frederik Willem Daem (26) heeft dat drommels goed begrepen. Hij wist zijn debuutverhalenbundel Zelfs de vogels vallen tijdig op de kaart te zetten. Het filmpje waarin hij de duizend exemplaren van zijn boek één dag lang van handgeschreven titel en nummering voorzag, deed uitstekend zijn werk. Uitgever De Bezige Bij kent uiteraard het klappen van de mediazweep. Ze weet hoe ze een debutant moet lanceren - kijk maar naar Peter Buwalda.

Maar goed, een verhalenbundel is nog geen roman en Daem schrijft verre van gepolijste pageturners à la Bonita Avenue. Overigens komt de Brusselaar ook niet helemaal uit de lucht vallen. Hij verzamelde al enige street credibility als redacteur en medeoprichter van het kunstmagazine OOGST, schreef een monografie over kunstenaar Rinus Vandevelde, én dankzij verhalen in Das Magazin scoorde hij punten op zijn literaire flank.

Tv-cultuur

De tien verhalen - soms nogal fragmentarisch, bijna postmodernistisch van opzet en met cryptische titels als 'Zodiak (werktitel)' en 'Monstertjes II' - wekken ongetwijfeld onbehagen. Ze lijken geschreven door iemand die al gelooid is door het leven, met een scherpe blik voor het deficit en de teloorgang. Er spreekt een zekere wrangheid uit.

Het dominerende kleurpalet is grijs en grauw, al mag de zon soms ongenadig branden. De dood waart rond en seks is vaak een destructieve kracht én een venijnig machtsmiddel (of is het dat altijd?). Genot kent zijn prijs: zie onder meer de - al te lang uitgesponnen - deconfiture van de televisiepredikant in het titelverhaal. En bij de doorgedreven puberseksspelletjes van Kit en Reuben in het sterke 'Wild vlees' moet je onwillekeurig denken aan 'Wij' van Elvis Peeters of de late Louis Paul Boon, van Eros en de eenzame man.

De agressie komt bij Daem in hevige opstoten, ze kan losbarsten als een plots overborrelend rioolputje.

Zijn personages zijn allerminst zachtgekookte eitjes, ze zijn vaak dol op auto's en verslaafd aan beelden. En van gepsychologiseer moeten ze het meestal niet hebben. 'Zeemzoet gezever hoort niet thuis in een arena als deze', zo preekt stuntpiloot Rio. 'Liefkozen doe je in de slaapkamer, onder de lakens en bij voorkeur met de lichten gedimd.'

Nogal wat verhalen putten uit de Amerikaanse tv-cultuur, en net als bij bijvoorbeeld Jan van Loy of Jeroen van Rooij zitten ze tjokvol referenties aan games en video. Het geeft ze een kosmopolitische kleurtint - nee, we zitten zeker niet onder de Vlaamse kerktoren. Toch grijpt hij ook weleens terug naar de dorpse sfeer, zoals in het autobiografische 'Monstertjes II', wanneer de 'supermarkt op wielen' langskomt.

Soms vergast Daem ons op verhalen die niet meer dan tranches de vie zijn, zoals 'Het land dat God vergat'. Daarin geeft een man zijn hamburgerverslaving weer voedsel in een MacDonald's en wordt het dienstertje gepromoveerd tot 'koningin van de haastkost'. Er is ook het teleurstellende openingsverhaal 'Kort bij de zon is het warm', waarin de spanning deskundig wordt opgebouwd - een liveachtervolging in L.A., gevolg door de familieleden van de betrokkene - maar in het ijle blijft hangen. Daem is tuk op open eindes en koestert de rafelranden aan zijn verhalen.

Staalkaart

Daem laat bij momenten ook zijn gevoelige kant zien. Er is de impliciete ode aan de grootmoeder en natuurlijk het (eerder verschenen maar nu omgewerkte) Parijs-verhaal 'Voorbij de klif'. Het gaat, volgens de auteur in het Canvas-programma De afspraak, over "het verlangen niet te verliezen wat al verloren is. En daarvoor te allen tijde te blijven vechten." Simon Vinkenoog en Remco Campert kijken over de schouder mee, maar het vibreert en zindert te weinig, al is de radeloze tristesse tastbaar.

IJzersterk is dan weer het slotverhaal 'Gota fría', waarin de wat uitgerangeerde Joëlle zich tijdens een vakantie in Calpe op sleeptouw laat nemen door Sven. Ze vallen - nou ja - in elkaars armen, maar níét met dezelfde belangen. Goeie timing, tergend accurate observaties én een onbehaaglijke atmosfeer. Hier toont Daem dat hij de teugel strak kan houden.

Is Zelfs de vogels vallen de hype waard? Ja en neen. Natuurlijk wil Daem met deze staalkaart demonstreren wat hij allemaal in zijn mars heeft. Wees gerust: dat is heel wat. Toch wisselen flitsen van baldadig talent af met behoorlijk saaie verhalen die voor leesdipjes zorgen. Daem moet nog wat modieuze tics overboord gooien en zichzelf de tijd gunnen voor het smeren van die krachtige, eigen stem.

Frederik Willem Daem is te gast op het Eilandfestival op 20 september. www.eilandfestival.be.

Frederik Willem Daem,Zelfs de vogels vallen, De Bezige Bij, 224 p., 19,90 euro.

DIRK LEYMAN ■

Masquer le texte

Neem nu 'Kort bij de zon is het warm', het eerste verhaal in de bundel waarmee Frederik Willem Daem debuteert. We bevinden ons in de VS, bij een zwart gezin. Ze zitten voor de televisie, waarop live een achtervolging getoond wordt: de politie zit een Nissan Primera achterna. Het gezin denkt die wagen te herkennen. Het moet de Nissan van hun Dennis zijn. En inderdaad, het is 'm. Waarna het slecht afloopt met Dennis. Einde.

Wat moeten we hiermee? We kennen de personages niet, we kennen Dennis niet, we weten zelfs amper wat er gebeurt. Er overkomt dit gezin iets dramatisch, maar de lezer haalt er de schouders bij op. Dit zou het begin van een roman kunnen zijn. Of het einde. Nu is het niets.

Er staan nog verhalen in dit boek die het stadium van de schets niet overstijgen. 'Vechtende cirkels', over de naweeën van een echtscheiding. Waarom bestuderen we vijf bladzijden lang het rookgedrag van deze personages en verdwijnen ze daarna alweer in het niets?

Als Zelfs de vogels vallen belangstelling wekt, dan is dat omdat Daem minstens een zekere gretigheid toont. Hij probeert veel dingen uit: een verhaal vanuit het perspectief van een kind, opgeschreven in dialect ('Monstertjes II'), een lang interview met één personage (in het titelverhaal), een dromerige Parijse nachtwandeling die ontaardt in een nachtmerrie ('Voorbij de klif'), enzovoort. Zijn verhalen spelen zich af in Vlaanderen, maar ook in de VS, in Frankrijk, in Spanje. Soms voert hij zichzelf op, maar even vaak doet hij moeite om personages te verzinnen. Dit alles toont een ambitieus auteur. Het toont ook een auteur die te vroeg gedebuteerd is: deze vingeroefeningen hebben alleen belang voor de uitgever, die er een belofte voor de toekomst in mag zien.

Daem zal ooit iets goeds schrijven, maar dit jaar nog niet.

Zelfs de vogels vallen.

De Bezige Bij, 190 blz., 17,50 euro (e-boek 14,99 euro).

Masquer le texte

Zoals bij moderne korte verhalen betaamt, valt de lezer meteen in de actie: een live politieachtervolging op televisie van een auto met een gezinslid achter het stuur, een mislukkende relatie in een zolderkamer in Parijs, een Amerikaanse televisie-evangelist die wordt neergeschoten, een kind dat op weg is in een goedbedoeld snoepje te stikken, jongetjes 'opgevoed' met pornoplaatjes die een noodlottig verlopende verkrachting voorbereiden. De dood is alom aanwezig in deze debuutbundel, maakt een onherroepelijk einde aan gewone levens, want zelfs de vogels vallen. Het vertelperspectief is af en toe wat verwarrend, wie is hier aan het woord? En overgangen in het verhaal zijn soms bruusk of ongewoon, maar dat dwingt de lezer zeer geconcentreerd dit van veel vertelroutines bevrijde proza te lezen. Het dramatische aan de gebeurtenissen, de reacties van familie of omstanders op de dood van een bekende, moet de lezer er meestal zelf bij denken. Het lijkt alsof de schrijver wil zeggen: dit soort verschrikkelijke dingen gebeuren maar u kunt er alle kanten mee op, u kunt het ook negeren. Niet altijd even sterk uitgewerkte verhalen die wel elk verrassen door hun niet-routinematige narratieve stijl. Het thema is dun, ook al gaat het over de onverwachte dood. Wint de Vlaamse Debuutprijs 2016. Masquer le texte