Carll Cneut is een van hen. Met een heel eigen onmiskenbare signatuur raakte hij de voorbije jaren tot ver over de grenzen bekend en werd hij ook in het buitenland herhaaldelijk met prestigieuze prijzen bekroond. Zijn vorige prentenboeken vielen al op door een erg vernieuwende stijl: de bladzijden zijn bevolkt met vreemd uitziende, ongeproportioneerde en verstilde wezens, vaak tegen een sobere, haast gestileerde achtergrond. Cneut is vooral een meester in de compositie van zijn getekende verhalen, die meteen ook voor een opvallende beeldtaal zorgt.

In zijn nieuwe, en meteen ook meest magistrale prentenboek Dulle Griet bereikt zijn beheersing van tekentechniek, vorm en kleurgebruik een indrukwekkende perfectie. Het boek is geïnspireerd op het woeste en intrigerende schilderij van Pieter Breugel de Oude. Dit doek vol oorlog, hel, razernij en gekte blijft kunsthistorici intrigeren. Is Dulle Griet een allegorie van een tijd, of stelt ze gewoon een figuur uit een volkse traditie voor? Men komt er niet uit. Samen met auteur Geert de Kockere ging Cneut op zoek naar een eigen interpretatie van dit bizarre apocalyptische tafereel. Daarbij lichtte hij de Dulle Griet uit het schilderij van Breugel en gaf hij haar een nieuw leven en een nieuw decor mee. Geen krijgsvrouw met helm en borstkuras, maar een kwetsbaar en tegelijk balorig vrouwmens, dat, verschopt door de goegemeente, dan maar het lot uitdaagt en zich aan de duivel presenteert. "Ze zou het aan de duivel vragen of hij haar hebben wilde. Of hij wat voor haar voelde. Of hij misschien een hart voor haar had." Een enkele keer situeert Cneut zijn Dulle Griet tegen de originele Breugel-achtergrond. Ze hoort er perfect in thuis. Op de andere pagina's maakte het wriemelende, overvolle decor van Breugel plaats voor momentopnames van mensen en hallucinante composietmonstertjes met vissenhoofden en vogellijven. Het boek wordt steeds grimmiger, met haat, nijd, boosaardigheid en wanhoop op de ongelooflijk expressief getekende uitvergrote gezichten, die sterk aan Ensor herinneren. Van de talloze scènes in de rand van het schilderij van Breugel, pikte hij er een aantal uit en zette ze in aparte taferelen naar zijn hand. Goed en kwaad, hypocrisie en nietsontziende wreedheid, het krijgt allemaal een fascinerende en tijdloze invulling in de tandeloze skeletten en de afstotelijke griezels.

Een prachtig en overvol boek, waar je niet op uitgekeken raakt.

Masquer le texte

Een paar jaar geleden zei illustrator Carll Cneut: ,,Ik heb het gevoel dat alles wat ik tot op heden heb gedaan een voorbereiding is op wat nog moet komen. Ik heb mijn teken-, vorm- en kleurbeheersing ontwikkeld. Mijn mogelijkheden zijn veel groter en breder dan toen ik begon, dus kan ik veel gerichter keuzes maken in functie van een bepaald boek.'' Toen ik in 2003 Mijnheer Ferdinand las, dacht ik: dit is zijn magnum opus, dit kan hij onmogelijk overtreffen.

Terwijl ik de adembenemende prenten in Dulle Griet bekijk, besluit ik dat voor Carll Cneut elk nieuw boek een voorbereiding is op nog mooier en sterker werk. Zelden heeft een boek mij van bij de eerste aanblik zo verwonderd en bekoord als Dulle Griet . Bij elke prent blijf je stilstaan, je wil alles zien, alles begrijpen. Je reist van heden naar verleden, naar een tijd die getekend is door onrust en geweld. Mensenlevens worden beheerst door het verlangen naar aanvaarding en een diepgewortelde angst voor de dood. De geschiedenis van de mensen is er een van vele kleine verhalen met telkens datzelfde onafwendbare eindpunt.

Dulle Griet is geïnspireerd op het gelijknamige schilderij van Pieter Bruegel de Oude (1525-1569), een werk waarvan uiteenlopende interpretaties bestaan. Wie dit boek leest, ziet dat ook de interpretaties van auteur Geert de Kockere en illustrator Carll Cneut niet altijd synchroon lopen. Tekst en beeld verwijderen zich soms van elkaar, en vreemd genoeg zorgt juist dat voor de betovering. Het versterkt de dubbelzinnige positie van de hoofdfiguur: Griet wordt uitgespuwd door de gemeenschap, maar blijft er onverbrekelijk mee verbonden.

Geert de Kockere volgt in zijn verhaal de goegemeente, die iedereen die afwijkt genadeloos afstraft. Maar Griet laat zich niet kneden. Zij botst voortdurend op afwijzing, maar dat maakt haar alleen maar baldadiger. Ze tart haar omgeving, ze tart het leven en de dood. Als iedereen zegt dat ze naar de hel kan lopen, dan doet ze dat, wie weet wil de duivel haar wel hebben, misschien heeft hij wel een hart voor haar. De Kockere vertelt over een vrouw die zich in sneltreinvaart tegen het noodlot te pletter loopt. Ze schrikt niet terug voor de grauwheid en de griezel: ,,Zij vond het kinderspel. Zij vond het amusant. Zij voelde er zich thuis.''

Cneuts verhaal begint heel spannend met een onheilspellende, duistere cover. Cneut daagt je uit: durf je het aan om met zo weinig informatie het blad om te slaan? Weet je zeker dat je hier naar binnen wil? Op de titelbladzijde wordt die onrust even getemperd, je ziet een soort schilderspalet. Een dot verf hier en daar, ruw vermengd met andere kleuren. ,,Daar begint het allemaal mee, lijkt Cneut te zeggen, ,,een lik verf, een krabbel, een schets''. Op de volgende bladzijde vergeet je meteen dat het zo begint, want daar suggereert hij door een bijzondere compositie dat hij de figuren kant-en-klaar uit een magische verftube heeft geknepen.

Vanaf de tweede tekening zit je volop in de wereld van Dulle Griet. Het is een benauwende wereld vol kijvende, agressieve mensen. Griet is de zondebok en ze vervult die rol met verve. Waarom braaf zijn als iedereen al heeft beslist dat je niet deugt? En hoewel je in de tekst leest wat een lastpost ze is, vind je haar dapper. Wat een kracht gaat er van dit boze, broze mensje uit. Ze laat zich niet knechten, ze doet haar zin.

Op de volgende prent zien we Griet als volwassen vrouw. Tierend, spuwend en stampend. Ze heeft een verpletterende persoonlijkheid. Cneut tekent, net als Bruegel, kleine verhalen in de rand. Je ziet devote nonnen, huizen die uit hun voegen barsten. Het is een wereld die gebrandmerkt is door leugens en hypocrisie. Je denkt terug aan de periode waarin Bruegel zijn schilderijen maakte: de Spaanse repressie, de beeldenstorm, tergend hoge belastingen.

Mensen werden zowel lichamelijk als geestelijk aan banden gelegd. Maar in een gemeenschap die geteisterd wordt door geweld en onderdrukking, blijken veel mensen zich in hun kleine kringetje van slachtoffer tot beul te verheffen. Zij hebben er baat bij een zondebok aan te wijzen, zodat de aandacht niet op hen valt.

Je beseft dan dat deze Dulle Griet een oneindig verhaal vertelt, een geschiedenis die zich voortdurend herhaalt. Ook vandaag doen we ons best om in de pas te lopen en vergeten we waar we echt naar toe wilden. Cneut toont via een benauwende plaat dat ontsnappen onmogelijk is, er is simpelweg geen ruimte voor. De enige figuur op deze prent waar enige rust van uitgaat, is de dood, de gids die we willens nillens volgen, triomfator over goed en kwaad.

Net als Bruegel verfraait Cneut de realiteit niet, hij toont hoe mensen elkaar de duvel aandoen. Hij legt de wreedheid en verdorvenheid in hun gelaatstrekken vast.

Hoe verder Griet gaat, hoe zichtbaarder de dood wordt. Tekst en beeld lopen steeds verder uit elkaar. Waar de tekst vertelt dat Griet zich in haar element voelt, tonen de illustraties een kwetsbare vrouw.

Ze is vrouwelijker en zachter dan de figuur op het schilderij van Bruegel, maar even krachtig en, net als bij Bruegel, veeleer getekend door wanhoop en verbetenheid dan door lelijkheid. Het is een vrouw die de strijd aanbindt met haar kwelduivels, maar geen hoop heeft op verlossing. Carll Cneut geeft een meesterlijke interpretatie van een eeuwenoud verhaal. In de boekhandel vindt u dit werk wellicht op de jeugdafdeling, maar het zou me niet verbazen als deze Dulle Griet ook tussen de kunstboeken belandt.

GEERT DE KOCKERE & CARLL CNEUT
Dulle Griet. De Eenhoorn, Wielsbeke, 32 blz., 17,50 eur.

DE AUTEURS

Carll Cneut (1969) werkt als illustrator voor verschillende kindertijdschriften en heeft sinds 1996 een tiental kinderboeken geïllustreerd. Hij won al diverse belangrijke bekroningen in binnen- en buitenland.

Geert de Kockere (1962) is hoofdredacteur van Kits , een actualiteitenblad voor jongeren. Hij schrijft verhalen en gedichten.

Masquer le texte

Greetje was een lief kind tot ze oud genoeg was om stout te worden. Vanaf die tijd deed ze alles wat niet mocht. Het ging van kwaad tot erger. Greetje werd Griet en nog later Dulle Griet. Niemand wilde met haar omgaan. 'Loop naar de hel', riepen de mensen. Op een dag ging ze op zoek naar de hel; om de duivel ten huwelijk te vragen. Toen ook de duivel geen antwoord gaf, nam Griet verbijsterd haar zwaard en stak het door haar hart. Op de achterkant van dit fraaie, royaal uitgegeven prentenboek is het schilderij 'Dulle Griet' afgebeeld, geschilderd in 1562 door Pieter Bruegel de Oude. Het is te bekijken in het museum M. van den Bergh in Antwerpen. Behalve het gegeven dat over de bedoeling ervan weinig bekend is, wordt er inhoudelijk geen informatie over het schilderij gegeven. De auteur heeft op zijn eigen, herkenbare wijze (ritmische, klankrijke tekst) een fantasievol, bizar verhaal bedacht waarin wreedheden niet geschuwd zijn. De illustrator heeft dit aangevuld met prachtige gekleurde platen. Eenmaal is een fragment van het schilderij gebruikt als decor voor de 'nieuwe' hoofdpersoon. Een boeiende en originele confrontatie tussen oud en nieuw die zeker de interesse op kan wekken voor deze oude kunst. Heruitgave met nieuwe vormgeving. Vanaf ca. 9 jaar. Masquer le texte

De auteur liet zich inspireren door het schilderij van Pieter Bruegel de Oude over de wilde ‘Dulle Griet’. Griet werd stout toen ze oud genoeg was om stout te worden en nog geen klein beetje! Ze wilde alles wat niet mocht en liefst zo gevaarlijk en zo griezelig mogelijk. Ze luisterde naar niemand, ze vloekte, tierde en schold en schopte. Toen de mensen er genoeg van hadden, antwoordden ze op Griets \Loop naar de hel\: \Doe het zelf!\ En dat deed Griet. De weg naar de hel is bezaaid met alsmaar kwalijker ruikende en griezeligere wezens. De illustrator leeft zich steeds meer uit in bonte gedrochten. Als ze bij de duivel komt, stapt Griet een echt Bruegelschilderij in. Ze stapt door de mond van de duivel recht de hel binnen. Ze vindt noch het hart, noch de ziel van de duivel. Hij reageert niet op haar roepen en tieren. Dus roept ze \Neem mij dan!\ Als de duivel ook dat niet doet, geeft Griet zichzelf. \Verbijsterd van woede nam Griet haar zwaard, haar lange, dodelijke zwaard en stak het dwars door haar hart. Toen was ze dood. Steendood. Morsdood.\ Een bloedrood einde en allesbehalve happy. Daarom en ook om sommige griezelige illustraties is dit verhaal minder geschikt voor kleuters. Het verhaal is goed verteld, alleen is het af en toe een beetje te gekunsteld poëtisch met onder andere te veel herhalingen. De illustraties zijn echter ijzersterk en tillen het verhaal naar een hoger niveau. Carll Cneut is een echte moderne Bruegel. Het boek is ook geschikt om een project rond kunst of een museumbezoek te verrijken.

Masquer le texte