Inge Lohmark is al dertig jaar lerares biologie en sport in Noord-Oost-Duitsland. Omdat de streek geteisterd wordt door werkloosheid trekken de meeste mensen er weg en zal de school binnen een aantal jaar definitief sluiten. Nog twaalf kinderen heeft ze in de klas, stuk voor stuk losers. De schematische klasschikking met daarbij haar inschatting van de leerlingen laat weinig aan de verbeelding over.
Lohmark geeft cynisch commentaar op haar collega’s en bij alles wat ze onderwijst. Ze schept er een duivels plezier in om de kinderen uit hun droomwereldje te halen door met natuurfeiten te komen. Lohmark is een darwinist pur sang, die de situatie altijd begrijpt vanuit de premissen van haar vak: het gaat om de ‘survival of the fittest’. In een dergelijk wereldbeeld bestaat er natuurlijk niet zoiets als liefde of gevoelens. Het gaat enkel en alleen om het voortbestaan van de soort. Dat lijkt heel erg op te gaan voor Lohmarks eigen situatie. Tot ze plots geïnteresseerd raakt in de scholiere Erika. Dit niet bijzonder opvallende meisje haalt Lohmarks strenge wereldbeeld overhoop en zorgt ervoor dat ze bepaalde grenzen overschrijdt.
Dit is een roman over een leerkracht die als missie heeft om de kinderen harde feitenkennis bij te brengen. Daarnaast is het een roman waarvan je als lezer bijzonder veel bijleert — op momenten lijkt hij echt op een studieboek. Tegelijk is het boek ook het verhaal van de les die Lohmark zelf leert. En de roman heeft ook een politieke laag. Niet alleen de liefde, maar ook het politieke systeem heeft Lohmark ontgoocheld. Ze ondervindt aan den lijve dat het systeem waarin de economie gecorrigeerd werd het heeft moeten afleggen tegen de vrije markt, waar net zoals in de natuur het recht van de sterkste geldt. Haar darwinistische vertoog valt dan ook te lezen als een soort neoliberaal discours. Wie een dergelijke maatschappelijke orde zo radicaal voorstaat, belandt duidelijk in een liefdeloze, uiterst individualistische wereld waarin enkel nog het eigen hachje telt.
Behalve die gelaagdheid zorgen het stilistische raffinement en Schalansky’s oog voor detail in de vormgeving voor een extra dimensie. Als Lohmark de leerlingen de opdracht geeft om hun schoolboek open te slaan op bladzijde zeven, dan gebeurt dat precies op bladzijde zeven van het boek dat je zelf in handen hebt. Wanneer de kinderen naar een afbeelding moeten kijken, zie je die ook. Op die manier krijg je als lezer een ambigue positie. Je hebt het gevoel dat je een van de leerlingen in de klas bent terwijl je voortdurend vanuit het perspectief van Lohmark de gebeurtenissen waarneemt. Een absoluut literair huzarenstukje is de consequente hantering van het natuurkundig vocabularium en de biologische frameworks waarmee het hoofdpersonage de werkelijkheid analyseert. Dat leidt tot bijzonder humoristische momenten, maar zorgt er ook voor dat een aantal actuele thema’s aan de orde gesteld worden, wat je dwingt om zelf stelling te nemen vanuit je eigen levensopvattingen.
 
(Dit is een abstract van een artikel van Carl De Strycker. De volledige tekst is verschenen in De Leeswolf 1, 2013.)
[Carl De Strycker] Masquer le texte

Een biologiedocente van eind vijftig aan een met sluiting bedreigd gymnasium in Oost-Duitsland koestert opvattingen die geheel gerelateerd zijn aan de Darwinistische leerprincipes. Haar onderwijs is rechtlijnig, strak en autoritair. Alleen de beste leerlingen horen te slagen, maar ook die irriteren haar. Haar cynische observaties vormen gedachten die als hamerslagen aankomen. De formulering is meedogenloos, droog en humoristisch. Onder het harnas blijken echter ook zwakheden en gevoelens verscholen, die ze zichzelf niet wil toestaan. De biologische uitweidingen halen de vaart soms wat uit de roman, die weinig handeling kent en met zijn innerlijke dialogen de illusieloosheid en gevoelsarmoe van de vrouw perfect weergeven. Knap geschreven, in Duitsland een verkoopsucces. Voor een groot publiek echter met net iets te veel biologie- en onderwijstheorie gelardeerd. Door de schrijfster met passende tekeningen van biologische aard geïllustreerd. Normale druk.