Actrice Marlene Dietrich (1901-1992) en cineaste Leni Riefenstahl (1902-2003) mogen dan generatiegenoten én Duitse iconen zijn, toch hebben ze heel weinig gemeen. Behalve dat ze allebei tot de markantste vrouwen van de twintigste eeuw behoorden en sterk getekend waren door nazi-Duitsland. En op privévlak een bijzonder tragisch leven gekend hebben. Maar op het gebied van persoonlijkheid, opvattingen en smaak verschilden ze grondig van elkaar. Ze waren ook geen kennissen, laat staan vrienden. De levens en carrières van beide vrouwen waren allerminst verstrengeld.
Daarom is het even met de ogen knipperen bij Dietrich & Riefenstahl: twee vrouwenlevens in Hollywood en Berlijn. Wie benieuwd is waarom Karin Wieland deze lijvige dubbelbiografie geschreven heeft, blijft onbevredigd achter. Wieland valt met de deur in huis, vertelt de levensgeschiedenissen parallel en springt verrassend (en soms verwarrend) van de ene vrouw naar de andere, zonder duidelijke aanleiding. De auteur wil werken als een filmregisseur, een verhaal vertellen via montage. Op de website van Wieland, een Berlijnse politicologe, staat niet toevallig een door haar geschreven en door Jurgen Carle geregisseerd filmpje met de Duitse ondertitel van het boek, ‘Der Traum von der neuen Frau’. Die korte documentaire geeft aan dat Wieland graag filmisch denkt en vooral ook gebiologeerd is door Berlijn. Het is naar die stad, waar Dietrich en Riefenstahl opgroeiden, en naar het politiek-culturele klimaat van begin twintigste eeuw dat de interesse van Wieland uitgaat. Ze wil een sfeer schetsen en twee  mensen in eenzelfde universum droppen om als een cineast te zien welk drama zich ontspint.
Dat heeft zo zijn gevolgen. Zo schetst Wieland op voortreffelijke wijze de tijdgeest van de (Berlijnse) periode waarin Dietrich en Riefenstahl opgroeiden. En ze legt daarbij de vinger op een overeenkomst. Beide vrouwen stamden uit hetzelfde milieu, waren ambitieus en speelden onbeschroomd hun lichamelijke schoonheid uit. Dat opent de weg naar een cliché-stramien (van ambitie over succes tot eenzaamheid) en keuzes met consequenties (Hollywood of Hitler). Maar verheldert het ene leven ook het andere? Niet echt: het parcours van Dietrich zegt niets over dat van Riefenstahl en vice versa. Daardoor werkt het concept ‘dubbelbiografie’ niet. Naast elkaar zijn de verhalen best interessant, maar de combinatie levert geen meerwaarde op. Daar komt bij dat hoe verder de verhalen zich verwijderen van Berlijn, hoe minder beklijvend het allemaal wordt. De geschiedenissen mogen dan synchroon lopen, ze komen nooit samen. Met andere woorden: de dramatische ontknoping ontbreekt, er zijn geen draden die samenkomen.
Marlene Dietrich en Leni Riefenstahl krijgen evenveel aandacht van Wieland in deze dubbelbiografie. Maar Wieland heeft veel sympathie voor Dietrich en een grondige afkeer van Riefenstahl. En al hoeft een auteur niet ten volle sympathie op te brengen voor zijn onderwerp, zoveel minachting is toch wel vreemd — bij momenten lijkt het wel een afrekening. Nu moet worden gezegd dat ook Dietrich genadeloos gefileerd wordt. Zo schept de politicologe zichtbaar plezier in het uitgebreid en in plastische termen beschrijven van de aftakeling van de ouder wordende ster. Het creëert bij de lezer een gevoel van plaatsvervangende schaamte.

(Dit is een abstract van een artikel van Ivo De Kock. Het is verschenen in De Leeswolf 7, 2013.)
[Ivo De Kock] Masquer le texte

Deze lijvige, informatieve uitgave bevat een dubbelbiografie van twee Duitse vrouwelijke iconen, Marlene Dietrich (1902-1992) en Leni Riefenstahl (1902-2003) van de hand van de Duitse auteur en politicologe (1958). De van oorsprong Berlijnse vrouwen dromen na het verlies van het mannelijk eergevoel na de Eerste Wereldoorlog en de opkomst van de ‘nieuwe vrouw’ (zakelijk, onafhankelijk) van een glansrijke carrière. Beiden beginnen in de revues en krijgen dan al snel tegengestelde carrières: La Dietrich wordt een internationale filmster, Riefenstahl wordt, na een mislukte poging om als danseres en filmactrice in berg- en poolfilms beroemd te worden, de regisseuse van nazipropagandafilms als Triumph des Willens (1935), Olympia (1938) en krijgt na de Tweede Wereldoorlog nog een carrière als fotografe/filmster van de Soedanese Nuba’s en de onderwaterwereld. Al wordt het beeld van de nieuwe vrouw niet diepgaand genoeg uitgewerkt, toch ligt de kracht van dit overwegend chronologisch gestructureerd boek in de minutieuze, in vergelijking met eerder gepubliceerd materiaal genuanceerde en met prettige afstand gehanteerde beschrijving en duiding, waarbij (vooral bij Riefenstahl) hun grenzeloos narcisme, egomanie en zelfensceneringen bijblijven. Met uitgebreid notenapparaat en index. Masquer le texte