Je kunt het een provocatie noemen. Al kun je net zo goed zeggen dat Kristien Hemmerechts toont dat ze als bijna-zestiger nog altijd lef heeft.

En niet zo'n klein beetje.

Alles verandert is Hemmerechts' antwoord op In ongenade van de Zuid-Afrikaanse Nobelprijs-winnaar J.M. Coetzee, een roman die sinds zijn publicatie in 1999 een haast heilige status heeft verworven.

Maar van die status trekt Hemmerechts zich duidelijk weinig aan. Haar roman vertrekt vanuit een eenvoudige vraag. Wat als literatuurprofessor David Lurie, het hoofdpersonage uit In ongenade, een vrouw zou zijn? Krijg je een ander verhaal als niet David Lurie maar een vrouwelijke literatuurprofessor genaamd Iris Verdonck zich aan een bevallige studente vergrijpt?

Alles verandert is te lezen als een soort spiegel van In ongenade, een roman die bij de schrijfster altijd vrij ambivalente gevoelens heeft losgemaakt. "Natuurlijk is In ongenade een buitengewoon sterk boek", vertelt Hemmerechts. "De literaire kwaliteit ervan betwist ik niet. Maar tegelijk heeft dat boek me ook altijd geërgerd. Toegegeven, de oorzaak van die ergernis is weinig gesofisticeerd. Ik durf het haast niet te zeggen, maar ik verdenk Coetzee ervan dat hij in wezen aan de kant van David Lurie staat.

"David Lurie heeft een jonge studente misbruikt. Hij beseft dat hij in de fout is gegaan, maar toch: voor alles voelt hij zich een slachtoffer. De politiek correcte wereld spuwt hem uit, terwijl hij toch - het staat er echt - 'een dienaar van eros' was. Die studente zou met andere woorden haast geflatteerd moeten zijn.

"Ik weet wel, de vraag of Coetzee aan de kant van Lurie staat, is in wezen irrelevant. Tegelijk kan ik me niet van de indruk ontdoen dat die sympathie tussen personage en schepper er is. En dat irriteert mij. Met name in de eerste hoofdstukken krijg je te maken met een hoofdpersonage dat baadt in zelfmedelijden. Lurie wordt hier opgevoerd als een slachtoffer van de politieke correctheid, een man die gestraft wordt voor iets waar hij eigenlijk recht op heeft."

Uw hoofdpersonage Iris Verdonck doet vanuit precies dezelfde positie precies hetzelfde als Lurie. Wat wilt u hiermee aantonen?

"Ik geef bij wijze van spreken al honderd jaar les over romans. Daarbij heb ik gemerkt dat studenten zelden oog hebben voor de implicaties van gender. De ogen gaan pas open als je hen daarop wijst.

"Met mijn studenten heb ik ooit Het jaar van de kreeft gelezen, een werk van Hugo Claus. Als je hen vraagt om dat boek vanuit genderperspectief te lezen, gaat er een wereld voor hen open. Dan merken ze bijvoorbeeld dat de vrouw hier ongeveer uitsluitend een lichaam is, zelfs op het lachwekkende af.

"Gender bepaalt nog altijd heel erg veel, in het echte leven, en ook in de literatuur. Maar zeker in Vlaanderen moet je daar echt op wijzen voor het wordt opgemerkt. In wezen is het dat wat ik in Alles verandert wil doen. Ik wil laten zien in hoeverre gender een rol speelt in de roman In ongenade. Niet om dat aan te klagen, maar om het te laten zien. Daarvoor is er, denk ik, geen efficiëntere methode dan een geslachtsverandering. Wat als David Lurie een vrouw was?"

Op het eerste gezicht is het verschil niet zo groot. Uw hoofdpersonage wordt door de publieke opinie zwaar veroordeeld, maar dat was ook voor Lurie het geval.

"Wat dat betreft, kijk ik met veel belangstelling uit naar de perceptie van mijn hoofdpersonage. Ik heb een personage gecreëerd dat meer dan Lurie gericht is op andere mensen. Ze is ook een moeder, een zorgend iemand, iets waar je Lurie niet meteen op kunt betrappen. Niettemin blijkt uit de eerste reacties dat ze vooral antipathiek wordt bevonden. Het is nog te vroeg om het met zekerheid te zeggen, maar ik vermoed dat de afkeuring voor haar een stuk feller zal zijn dan voor Lurie.

"De verklaring daarvoor moet je volgens mij zoeken in onze visie op seksualiteit. Mannen hebben op dit vlak dat gevoel van entitlement. Ze vinden dat ze recht hebben op seks. In zijn meest extreme vorm zie je dat vandaag bij jihadstrijders van IS. Daar heerst nog die ongeremde machocultuur, en het bijbehorende recht op een haast onbeperkt aantal jonge meisjes en vrouwen.

"Tegenover dit uiterste staan allerlei beschavingsvormen waarin dat gevoel van entitlement binnen de perken wordt gehouden. Al lukt dat ook maar ten dele. Kijk bijvoorbeeld naar het geval-DSK, een man met enorm veel macht die zich het recht op seks in extreme mate had toegeëigend en daar jarenlang ongestraft mee wegkwam."

DSK is er maatschappelijk keihard voor veroordeeld. Zoals de maatschappij ook bepaald niet mals is geweest voor Pol Van Den Driessche of Steve Stevaert.

"Ik wil best geloven dat er op dat vlak de jongste jaren iets veranderd is, overigens met dank aan de vandaag vaak zo verfoeide politieke correctheid. Maar tegelijk bewijst een bijzonder pijnlijk verhaal als dat van Stevaert dat het oude denken nog wél bestaat. Kijk naar die reactie van Willem Elias, nota bene een professor moraalfilosofie, die het op Facebook had over een 'begrijpelijke zwakte'. Elias vertolkte hier heel precies dat gevoel van entitlement waar ik het over heb.

"Het zal wel waar zijn dat we de jongste jaren een mentaliteitsverandering beleven. Maar iemand die zegt dat er vandaag geen man-vrouwverschil meer is, moet me toch ook eens voorbeelden noemen van vrouwen die op seksueel vlak naast DSK kunnen staan. Als ze al bestaan, dan vormen ze een kleine minderheid. Zoals ook mannelijke prostitués een kleine minderheid vormen in vergelijking met hun vrouwelijke collega's.

"Ongetwijfeld heeft dit verschil ook iets te maken met de natuur. De mannelijke seksualiteit heeft van nature iets heel heftigs. Die erectie staat daar, er moet iets mee gebeuren. Dat is dus de nature. Maar naast de nature heb je natuurlijk ook de nurture. Daar kun je twee kanten mee uit. Je kunt er de nature mee temperen, of je kunt die, zoals IS doet, nog aanwakkeren."

In westerse landen proberen we onze nature in toenemende mate te beteugelen. Tegelijk staat een bijzonder dominante rapcultuur het tegenovergestelde te propageren.

"Ik besef dat dat geen makkelijke kwestie is. In deze ben ik een groot voorstander van wat Goedele onlangs in Engeland heeft gedaan: jongeren bewustmaken, ze leren dat de wereld van de porno niet gelijkstaat met de echte wereld. Want uiteindelijk is dit natuurlijk een kwestie van opvoeding. Zoals je moet leren hoe je met mes en vork eet, zo moet je ook leren hoe je op een respectvolle manier van seks kunt genieten.

"Het is goed dat we seksueel grensoverschrijdend gedrag vandaag strenger veroordelen. Maar - en dat is het moeilijke punt - je moet je de vraag durven te stellen waar dit eindigt. Ik denk nu aan Julian Assange en hoe die in Zweden aangeklaagd kon worden voor verkrachting omdat hij geen condoom gebruikt had. In onze ogen gaat dat heel ver. Misschien is het ook wel een stap te ver.

"Ik was laatst in Montréal, waar ik een interview las met een Franse schrijfster die er haar beklag over maakte dat er vandaag niet meer wordt geflirt. Dat kan natuurlijk ook niet de bedoeling zijn. Bovendien biedt zo'n gepornoficeerde samenleving de vrouw ook mogelijkheden. Iemand als Kim Kardashian laat zien dat een jonge vrouw die ermee speelt daar ook veel voor terug kan krijgen. Ik bedoel: haar gat heeft haar geen windeieren gelegd (lacht luid)."

De dikke kont als de kortste weg naar de emancipatie?

"Ik ga het zeker niet propageren (lacht nog luider). Want dat gat blijft haar natuurlijk geen windeieren leggen. Bovendien is het ook wel vernederend, als je het als vrouw alleen maar daarvan moet hebben."

Even terug naar uw roman. Uw hoofdpersonage heeft een opvallende en bepaald niet verhulde obsessie voor dildo's. Tot grote ergernis van haar zoon.

"De grote symbolische betekenis hiervan heb ik pas ontdekt toen het boek af was. Pas toen heb ik gemerkt hoe ongelofelijk freudiaans deze roman wel is. In wezen is het de strijd van mijn hoofdpersonage om de fallus. Soms bijna letterlijk, zoals in die scènes waarin ze met een andere vrouw vecht om een dildo. Als haar zoon boos is omdat ze haar dildo's laat slingeren, dan zegt hij eigenlijk dat ze zich niet op dit terrein moet begeven. Maar Iris wil dat natuurlijk net wel. Ze wil zich wel wagen op het terrein van de macht. Met alle gevolgen van dien."

Verraadt die symboliek iets over Kristien Hemmerechts?

"Ongetwijfeld. Al zou ik niet weten wat. Het zal wel iets verraden over mijn eigen obsessies zeker?"

Schrijven is, zo wordt gezegd, een fallisch beroep.

"Ja. In die zin heb ik wel iets gemeen met mijn hoofdpersonage. Ik wil au sérieux genomen worden, niet in de kinderliteratuur, maar wél in de wereld van de serieuze literatuur."

En dat is nog altijd een fallische wereld?

"Serieuze literatuur was en is voor een deel nog altijd het domein van mannen, ja."

In uw nieuwe boek kruist u de degens met een van de iconen van de serieuze literatuur. Het getuigt niet van grote bescheidenheid.

"Waarom zou ik bescheiden moeten zijn? Waarom moeten vrouwen bescheiden zijn? Mannen moeten toch niet bescheiden zijn?"

Dat is toch geen man-vrouwkwestie?

"Natuurlijk wel. Als vrouw heb je nog meer lef nodig. En dat lef heb ik, ja. Ik krijg het soms op mijn zenuwen van mensen die zeggen: ik zou zo graag dit of dat. Ook dat is iets wat het feminisme me heeft geleerd: als je iets wilt doen, doe het dan. Ook al houdt dat in dat je gigantisch op je bek kunt gaan."

Vlaanderen is de afgelopen jaren soms buitengewoon hard voor u geweest. Je zou het kunnen herleiden tot een genderkwestie, was het niet dat Nederland u wél met veel egards benaderde.

"Misschien zegt het iets over Vlaanderen? Mijn indruk is dat je in Nederland meer scherpe vrouwelijke stemmen hebt, in de politiek, maar ook bij de opiniemakers. In Vlaanderen is dat nog altijd geen evidentie. Ik denk dat u zich het als man niet kunt voorstellen hoe dat hier werkt, als je je als vrouw wilt mengen in een gesprek over politiek of maatschappelijke problemen. Allicht zonder het te beseffen, hebben mannen de neiging om die gesprekken onder elkaar te voeren."

Een vrouw die zich op hun domein beweegt, wordt dan, zoals u, op agressie getrakteerd?

"Ik denk het, ja. Ik eigen mij het recht toe om te praten als een man. Om in hun wereld een gezaghebbende stem te zijn. En dat is niet wat een vrouw hoort te doen. Als vrouw moet je in een gesprek de vragen aanreiken, zodat een man kan tonen hoe slim hij wel is. Zo werkt dat spel. Overigens kan ik dat spel desgewenst perfect meespelen hoor."

Behalve over genderverschillen gaat uw nieuwe roman ook over het leven, en hoe je dat het best leeft. Tegenover de geplaagde carrièrevrouw Iris staat haar zoon, het zorgeloze, vleesgeworden 'dolce far niente'.

"Had ik niet beter voor 'het echte leven' gekozen? Met het ouder worden heb ik me die vraag natuurlijk weleens gesteld. Een belangrijk deel van mijn leven heb ik achter de schrijftafel doorgebracht. Onvermijdelijk ga je dan denken: is het niet tijd om ermee op te houden en voor de tijd die me nog rest echt te gaan leven?

"De vraag is natuurlijk: wat is dat dan, echt leven? Is dat het dolce far niente? Eerlijk gezegd: ik denk dat het hele idee van zalig nietsdoen sterk wordt overschat. Ik kan het in elk geval niet. En ik kan ook niet onmiddellijk een interessant mens noemen die de hele dag niets anders doet dan in zijn zetel zitten."

Zou u nog blijven schrijven als u niet meer gelezen werd?

"Ik ben daar realistisch in. Ik word nu zestig. Er komt een moment dat de interesse voor mijn werk weg zal zijn. En ik besef dat je werk pas bestaat als het gelezen wordt. Niettemin zal ik blijven schrijven. Al waren het maar wat notities. Want schrijven is ook heel erg mijn manier van leven. Ik ben net een week weg geweest, op IJsland. Dat heeft me deugd gedaan, ik heb er de batterijen opgeladen. Maar na die week was ik toch vooral blij dat het voorbij was, en dat ik weer naar mijn schrijftafel mocht."

Kunt u die schrijfdrang verklaren?

"Het is een intensiteit van leven. Een leven dat zich (wijst naar haar voorhoofd) hier afspeelt. Ik ben nu iets nieuws aan het maken, een nieuwe realiteit, die ik als even echt, of misschien zelfs echter dan de bestaande realiteit ervaar.

"U moet weten: ik vind het gewone leven vaak bijzonder oninteressant (lacht). Ik heb er vaak het geduld niet voor, voor dat gewone leven en zijn banale gesprekken. Ik zou bijna geneigd zijn om er de oninteressante passages uit te schrappen, zoals je dat kunt doen in een roman. Dus nee, mij zul je niet horen zeuren dat het echte leven al schrijvende aan mij is voorbijgegaan. Het leven achter de schrijftafel heb ik ervaren als een stuk intensiever en spannender."

Kristien Hemmerechts, Alles verandert, De Geus, 288 p., 19,95 euro.

JEROEN DE PRETER ■

Masquer le texte

Een kop koffie én een karaf koud water. Het is nog vroeg, maar al bloedheet. In de vrouw des huizes die met een dienblad van de keuken naar de tuin loopt - in zonnejurk en op teenslippers - herken ik met de beste wil van de wereld geen zestigjarige. Nu ja, wie o wie zou dat ronde getal nu nog gevorderd durven te noemen? Kristien Hemmerechts zelf, zo blijkt. 'Maak je geen illusies, zestig is oud', klinkt ze nuchter. Oud zoals in 'door het leven geboetseerd' - niet te verwarren met uitgeblust of uitverteld. Het harde bewijs: gisteren vierde ze haar geboortedag met alweer een nieuwe roman. Hamvraag in Alles verandert is dezelfde die zij zich al decennialang stelt, niet alleen als docente literatuur en lezer, maar ook als vrouw: welke impact heeft gender op een personage, en op het leven tout court?

Hemmerechts zocht het antwoord via een literaire kunstgreep: ze nam een bestaand werk, maakte van het mannelijke hoofdpersonage een vrouw en keek tot op welke hoogte ze het origineel kon spiegelen zonder aan geloofwaardigheid in te boeten. Als u dus ooit In ongenade ( Disgrace) van J.M. Coetzee las (of de verfilming met in de hoofdrol John Malkovich zag), dan zult u in het verhaal van Iris Verdonck ongetwijfeld dat van David Lurie herkennen. Op enkele veelbetekenende ingrepen na is de parallel tussen beide plots glashelder: in Alles verandert trekt een door een verhouding met een studente in ongenade gevallen docente zich terug in een afgelegen villa om tot rust te komen. In die villa, waarop haar zoon housesit, wordt zij het slachtoffer van een gewelddadige actie. Zij, juist, en niet haar zoon, wat je zou verwachten, aangezien in In ongenade Luries dochter door drie mannen wordt verkracht.

Nog opvallend is dat Iris zich net zoals Lurie aan een jonge vrouw verlustigt. Hemmerechts: 'Een tweeënvijftigjarige docente, die haar twintigjarige student het hof maakt - oké, dat kreeg ik nog wel verteld. Maar dan moest zij hem dus ook aanranden en daar stopte mijn verbeelding. Het was onvermijdelijk in een farce uitgemond, terwijl ik juist zo ver als mogelijk wilde wegblijven van een burleske à la Joseph Andrews van Henry Fielding. In deze achttiende-eeuwse parodie - geschreven uit ergernis om het grote succes van Samuel RichardsonsPamela - wordt de hoofdpersoon, de mannelijke pendant van Pamela, door ene Lady Booby achternagezeten. Geestig, maar ik wilde mijn verhaal voor alles aannemelijk houden.'

Recht op seks

Hemmerechts' motivatie om andermans plot te roven had ook met wrevel te maken, zij het met wrevel van een heel andere orde: 'Ik bewonder In ongenade om zijn literaire merites, maar kan me niet van de indruk ontdoen dat David Lurie de sympathie geniet van zijn schepper. Of dat zo is, weet ik niet - Coetzee leeft onder de radar en geeft geen interviews - en in theorie doet het er ook niet toe, maar feit is dat de alwetende verteller Luries 'fout' toedekt. Lurie, een man die literatuur doceert en de teloorgang van de beschaving betreurt, weigert zich schuldig te voelen over zijn lustgevoelens voor zijn studente. Hij hult zich in zelfmedelijden en noemt zich 'een dienaar van Eros'. Ziehier het idee van entitlement: als man heb ik recht op seks.Disgrace is zo'n postfeministische roman -The human stain van Philip Roth en The marriage plot van Jeffrey Eugenides zijn in hetzelfde bedje ziek - waarin mannen zich weliswaar niet meer ongestraft bepaalde privileges kunnen toe-eigenen, maar dan helaas wel zelf het slachtoffer worden van een heksenjacht door karikaturale, feministische fundamentalisten!'

Hemmerechts zag deze dubbelzinnige houding ook bij VUB-professor Willem Elias, toen hij de misstap van Steve Stevaert een 'begrijpelijke, mannelijke zwakte' noemde en suggereerde dat de vrouw in kwestie zijn zelfmoord op haar geweten had. 'Voor alle duidelijkheid: ik vind het vreselijk dat Stevaert geen andere uitweg heeft gezien. Tenslotte is hij, en dat geldt ook voor heren als Jimmy Savile en Bill Cosby, opgegroeid in een cultuur waarin vrouwen voortdurend worden voorgesteld als verleidelijke, zich aandienende objecten. In de reclame is die idee van entitlement gewoon omnipresent. Mijn studenten merken het niet eens op als ik hen negen romans laat lezen, waarin telkens een vrouw door een man wordt verkracht. Ze lezen eroverheen, als was het business as usual. Dat zegt veel over onze maatschappij: het maakt wel degelijk veel, zo niet alles uit of je als man dan wel als vrouw door het leven gaat. Zelfs bij kleine kinderen zie je dat gender al een belangrijk deel uitmaakt van hun identiteit.'

Muranoglas

De eeuwenoude vraag luidt dan of dat verschil genetisch vastligt dan wel aangekweekt wordt? 'Ik geloof in de kracht van nature én van nurture: ik merk dat jongens en meisjes zich al vanaf heel jonge leeftijd anders gedragen, maar ook dat men hen voortdurend het besef van gender bijbrengt. Tegenwoordig zelfs meer dan ooit. Vind nog maar eens een meisjesjurk zonder roze accent - veel geluk! En toen ik hier onlangs tijdens een kinderfeestje ballonnen aan het vullen was met water, kreeg ik van driejarige jongens te horen dat zij géén roze ballon wilden. So what? kun je dan zeggen. Akkoord, maar als men in het kielzog hiervan ook de seksuele privileges van mannen als vanzelfsprekend gaat ervaren, wordt het natuurlijk wel problematisch. Er bestaat niet toevallig een giga-industrie om de mannelijke lust te bevredigen, terwijl er aan de andere kant een lange traditie bestaat om de vrouwelijke lust in te tomen, met als gruwelijk voorbeeld de vrouwelijke besnijdenis.'

Iris' obsessie met dildo's volgend - ze heeft er eentje in muranoglas - moet de lezer wel concluderen dat de vrouwelijke lust nochtans niet voor de mannelijke moet onderdoen. Voor haar faux pas met haar studente bezoekt Iris zelfs wekelijks een mij onbekende hulpverlener: een dildodokter. 'Ik weet ook niet of hij bestaat, maar ik weet wel dat in de negentiende en de eerste helft van de twintigste eeuw de vrouwelijke lust werd gezien als een afwijking.Une femme convenable had geen lustgevoelens en kwam nooit klaar. Dat was voor maîtresses en zogeheten gevallen vrouwen. Denk aan Madame Bovary, die wel lust kende en hysterisch werd genoemd. Ziektes vereisen een behandeling en dus bedacht men onder meer de douche waarbij ter afkoeling de vagina gespoeld werd. Daarnaast had je ook dokters die met behulp van dildo's hun patiënten verlosten. Later is dan de vibrator "uitgevonden" om het dokters gemakkelijker te maken. Aangezien tegenwoordig echt alles bestaat - ja, je kunt online een dildo in muranoglas bestellen - kan ik me dus voorstellen dat er ergens zo'n maffe extra service verlenende gynaecoloog praktijk houdt.'

Cadeautje

Wanneer Iris' heler met pensioen gaat, ontspoort ze: ze maakt net als Lurie misbruik van haar positie om een studente in haar bed te lokken. Achteraf pleit ze 'schuldig aan verliefdheid en dwaas verlangen' en aan 'geilheid die tot roekeloosheid leidt'. Maar waar Lurie zich een dienaar van Eros noemt, wordt Iris voortgestuwd door 'de geur van geluk'. Klinkt mooi, alsof Iris de sympathie geniet van haar schepper? 'Tot op zekere hoogte kan ik haar volgen. Ik versta dat zij verdwaasd door verliefdheid denkt: dit is mijn kans op geluk. Wie heeft nooit iets dwaas gedaan? Je moet gewoon de chance hebben dat je bij het ontwaken geen stommiteiten hebt begaan. Als ik terugdenk aan hoe ik zestien jaar geleden na een lezing in de Westhoek Bart(Castelein, haar man, red.) naar zijn huis ben achternagereden, langs die pikdonkere weg, terwijl hij fysiek veel sterker is. Dat was pas roekeloos! Maar goed, wie nooit springt, heeft geen leven. Je moet je hart volgen, zegt men, maar cru gesteld is het verschil tussen je hart en je kut niet altijd duidelijk, toch?'

Hemmerechts' roekeloosheid is uitgemond in een duurzaam huwelijk. Maar intussen is zij wel zestig, hij nog maar negenenveertig. Wordt de kloof groter met de jaren? 'Ik heb Bart altijd als een cadeautje beschouwd en leef ook in het besef dat hij me op een dag te oud kan vinden en op een jongere vrouw verliefd wordt, maar dat geldt voor élke relatie. Ik ben daarin vrij rationeel en beheerst en heb me ook nooit aan hem vastgeklampt. Wij geven elkaar ademruimte en ik wil dat ook graag als raad aan anderen meegeven. Possessieve relaties zijn ziekmakend. Let wel, onze band is sterk en ik kan me niet voorstellen dat we uit elkaars leven zouden verdwijnen, maar soms stel ik me onze toekomst voor à la Herbert Flack, met een oudere vrouw én een vriendin.' Ze lacht. Zo te zien en te horen valt het nogal mee met wat Iris 'de onverbiddelijke consequenties van haar leeftijd' noemt.

'Objectief bekeken is zestig oud, maar het is in geen geval wat mijn studenten creatief schrijven zich daarbij voorstellen. Zij vinden een vrouw van veertig al een "oud wijf" en stellen er zich een leven bij voor als een emotionele en seksuele woestijn. Hoewel ik in principe nooit ingrijp in de inhoud van wat ze schrijven, kan ik het toch niet nalaten hen erop te wijzen dat het leven verdergaat tot het ophoudt. Ik begrijp hen wel - vroeger dacht ik er net zo over - maar dat neemt niet weg dat ik hun negatief beeld over ouderdom betreur. Of me net niet blauw erger aan hoe oma's in kinderboeken worden voorgesteld. Mijn zevenentachtigjarige moeder oogt verdorie fitter dan dat! Kijk, dat jonge mensen staan te popelen om de ruimte in te nemen en die kans ook krijgen kan ik alleen maar toejuichen. Alleen zou niet alle aandacht naar jong en nieuw mogen gaan, alsof oudere mensen niet meer ondernemend kunnen zijn of geen scherpe visie meer kunnen formuleren.'

Dankjewel

'Mijn moeder zei altijd: 't leven begint op je zestigste. Wel, ik begin te denken dat ze gelijk heeft. Ik voel me vrijer, rustiger en sterker dan ooit, ook wel vanuit het besef dat ik het me niet zou kunnen veroorloven het niet te zijn. Mensen vinden mij hard, maar ik ben niet hard. Het leven is hard. Mij is een paar keer alles afgenomen, eerst mijn zoontjes, later Herman(De Coninck, red.) en dan word je ofwel gek of je recht je rug en bent blij met wat je nog hebt. Dat is het wonderlijke van het leven: je hebt de keuze tussen het gif van het zelfmedelijden en de kracht van de aanvaarding. Hetzelfde geldt voor mijn relatie. Met alle liefde voor Bart, ik leef wel grotendeels alleen. Nu kan ik heler dagen lopen zeuren dat we niet samenwonen en elkaar te weinig zien, maar ik kan ook dankbaar zijn om wat we wel delen. Ik kan, zoals Herman het in enkele gedichten schrijft, dankjewel zeggen aan het leven omdat ik hier even mag zijn. Dat is niet zo vanzelfsprekend als veel mensen denken. We hebben nergens recht op en niks te eisen. Niet van het leven en niet van elkaar.'

Daar hebben we die entitlement weer. Het zit blijkbaar diep? 'Het leven wordt te vaak te absoluut voorgesteld, vind ik. In de reclame en in liedjes, bijvoorbeeld, zie en hoor je dat de liefde volmaakt moet zijn, dat vriendschap eeuwig duurt en het moederschap een grote roze bel is. Dat schept zulke hoge verwachtingen dat men onvermijdelijk diep ontgoocheld raakt. In mijn boeken tracht ik daar een versie tegenover te stellen die meer bij de werkelijkheid aansluit. Je kunt niet alles met vrienden delen en een geliefde is er heus niet altijd voor je. De waarheid is dat je er in het leven alleen voor staat,trust me. Als ik links of rechts in een mediastorm terechtkom, kan Bart wel zeggen "Kristieneke, ge moet u dat niet aantrekken", wat helpt, maar uiteindelijk moet ik de kracht wel uit mezelf putten. Mensen kunnen je liefdevol steunen, maar als je kanker hebt is de verschrikkelijke waarheid dat jij kanker hebt en niet zij. Jij moet de shit het hoofd bieden. Vandaar ook dat je je kern moet koesteren. Je hebt alleen jezelf.'

Regie

Een mens moet zichzelf koesteren. Maar wat doet Hemmerechts na alle bagger die ze over zich heen kreeg voor De vrouw die de honden te eten gaf, haar boek over Michelle Martin? Ze levert een roman af waarin een autoritaire, arrogante maar kwetsbare docente met een obsessie voor dildo's een studente aanrandt en het mikpunt wordt van hoon en roddel! Dat getuigt niet bepaald van voorzichtigheid, laat staan van zelfbescherming. 'Gek, hé? Blijkbaar zijn dat toch de thema's die mij intrigeren. Als schrijver licht ik nu eenmaal graag dekseltjes van potjes die men liever gesloten houdt. Sommige lezers waarderen dat heel erg, anderen worden er heel boos om. Zij willen dat idyllische beeld van de lieve, zorgzame moeder intact houden. Wellicht noemt men mij daarom een harde: ik benoem de dingen. Dus ja, ik steek mijn nek uit en dat maakt me kwetsbaar. Het is niet zoals sommige mensen denken, dat ik daar allemaal wel tegen kan, maar ik heb gelukkig wel geleerd dat stormen ook weer gaan liggen. Stevaert viel in ongenade, ja, maar zelfmoord plegen was echt het ongelukkigste wat hij kon doen.'

'Het leven gaat in golven en bovendien moet je - deze uitdrukking heb ik van wijlen mijn vader - de bluts met de buil nemen. Wie geen kritiek verdraagt, moet onder de radar blijven. Ik relativeer het ook om wat ik heb gezien bij Herman. Toen hij nog leefde, deed men heel schamper over zijn poëzie en zijn rol binnen de literatuur. Herman leed daar heel zwaar onder, kon dat soms echt niet loslaten. Tot hij dus op spectaculaire wijze stierf en iedereen verweesd achterbleef. Plots trok niemand nog zijn status in twijfel. Er is nu zelfs beslist dat hij een standbeeld krijgt. Ik vind die postume eer heel fijn, maar toch ook lichtjes bevreemdend. Door dat te zien, heb ik beslist niet te veel energie te steken in negatieve kritiek. Mijn huid is dikker geworden, mede dankzij Bart die sterk is in allerlei betekenissen van het woord en met een enorme koppigheid en eigenzinnigheid zijn eigen weg gaat. Dus zeg ik op mijn zestigste: ik laat me de regie van mijn leven niet afpakken. Door niemand.'

Jelle Van Riet ■

Masquer le texte

Hoogleraar Iris Verdonck raakt in de ban van haar mooie Poolse studente Agnieszka en vraagt haar bij haar thuis in te trekken. Ze beginnen een lesbische relatie, ze bevredigen elkaar, maar de affectie lijkt bijna geheel te komen vanuit Iris. Als hun relatie aan het licht komt, wordt Iris geschorst door de universiteit en raakt ze haar goede naam kwijt. Ze wordt afgebeeld als iemand die misbruik heeft gemaakt van Agnieszka, maar dit klopt niet. Ze besluit om tijdens haar schorsing haar zoon Peter te gaan zoeken, omdat zij hem al jaren niet heeft gezien. Dankzij de hulp van een privédetective komt ze hem op het spoor en vertrekt ze naar Arendonk, waar Peter verblijft in een villa als house-sitter. Bij aankomst voelt zij zich niet op haar gemak door de andere inwoners Imamu en Aminia, de Somaliërs die ook werken in het huis, maar ook Peter houdt haar op afstand. Wanneer er een inbraak in de villa plaatsvindt, verandert dat de sfeer in het huis en haar leven voorgoed. Een complexe psychologische roman van de Vlaamse schrijfster (1955) waarin morele kwesties ter discussies worden gesteld. Masquer le texte