Omdat haar hoofdredacteur een been brak, mag de jonge journaliste Lesley naar Venetië om er de wereldberoemde violist Paolo Levi te interviewen. Met één waarschuwing moet ze rekening houden: ze mag de verboden vraag niet stellen. Lesley bereidt zich voor op een ontmoeting met een norse, eigenzinnige man, maar vreemd genoeg klikt het tussen de jonge journaliste en de Joodse musicus. Hij vertelt haar voor het eerst zijn levensverhaal. Dit voert naar het oorlogsverleden van zijn ouders, die dankzij hun muziek het concentratiekamp overleefden. Door het spelen van Mozart moesten ze de gedeporteerden een rad voor ogen draaien. Paolo's vader hield er een uitgesproken weerzin tegen de viool en de muziek van Mozart aan over. De kleine Paolo ontdekt moeders verstopte instrument en een straatmuzikant leert hem stiekem spelen. Zijn leraar blijkt later Benjamin Horowitz te zijn, een wereldberoemd violist die met Paolo's ouders het kamp overleefde. Wanneer zijn vader geconfronteerd wordt met het bijzondere talent van zijn zoon, moet Paolo hem beloven om nooit in het openbaar Mozart te spelen.
Je kan dit intieme verhaal op verschillende manieren lezen: als het wordingsverhaal van een beroemde violist, als een overlevingsverhaal uit de kampen van de Tweede Wereldoorlog, of als een verhaal dat de kracht van muziek bezingt en tegelijkertijd aantoont hoe muziek misbruikt kan worden.
In geen van de drie benaderingen is het verhaal uniek. Een gelijkaardig overlevingsverhaal en ode aan de kracht van de muziek in barre tijden vinden we bv. bij Roger Vanhoeck in Verboden muziek (De Leeswelp 2003, p. 355). Wat Morpurgo's verhaal wél uniek maakt, is de invalshoek en de spontaniteit van de verteller. Binnenin het raamverhaal van de interviewende journaliste groeit het ongekunstelde verhaal van de vijftigjarige Paolo Levi. Moeiteloos kruipt hij terug in het voorstellingsvermogen van een negenjarig jongetje. Zijn beeldende en gedetailleerde beschrijvingen blijven op kinderhoogte, maar leiden functioneel tot een volwassen interpretatie. Zo tekent hij de kapperszaak van zijn vader, waar hij als kleine jongen uren stilletjes zat te kijken en te luisteren, en besluit hij: "Ik weet zeker dat ik mijn eerste gevoel voor ritme, en mijn gevoel voor concentratie, in de kapperszaak heb opgedaan. Ik heb er ook leren luisteren." Dergelijke combinatie van kinderlijke gevoelens en een volwassen kijk achteraf leveren meerdere mooie passages op. Zo beschrijft de oudere Paolo bv. met strelende woorden hoe de kleine jongen voor het eerst zijn moeders viool in handen houdt: "Ik streek met mijn hand over de glanzende nerven in het hout dat de kleur van honing had, donkere honing aan de voorkant en goudkleurig aan de onderkant. Ik ging met mijn vingers over de zwarte schroeven, de gespikkelde kam, de voortreffelijk gesneden krul. Ik weet nog dat het instrument heel weinig woog. [...] Ik wilde degene zijn die de muziek naar buiten liet komen, ik wilde de viool onder mijn kin houden, de snaren bespelen, de strijkstok uitproberen. Ik wilde hem ter plekke tot leven brengen, hem voor me laten zingen om alle muziek te horen die we samen konden maken." Het schrijnende kampverhaal dat zijn ouders en zijn muziekleraar hem ten slotte vertellen, leidt hij in met de woorden: "Ik zou willen dat ik hun exacte woorden nog wist, maar helaas, dat is niet het geval dus ga ik dat ook niet proberen. Ik zal je hun verhaal op mijn eigen manier vertellen." En die manier is sober, nergens pathetisch, integer en voor kinderen begrijpelijk zonder betuttelend te zijn. De illustraties van Michael Foreman sluiten naadloos aan bij de geest van Morpurgo's verhaal, en vertellen daarnaast ook een eigen verhaal. In de sfeervolle aquarellen roept hij het leven in Venetië op en reconstrueert hij het verhaal van Paolo en zijn ouders. Ook al zijn sommige beelden, net als de tekst, pijnlijk confronterend, toch komt de positieve boodschap van het verhaal niet in het gedrang. Leraar Benjamin Horowitz geeft de kleine Paolo al in het midden van het verhaal de volgende wijsheid mee, als een buffer tegen de komende onthullingen: "Het is een prachtige wereld daarbuiten. Er zijn tijden dat het moeilijk is om dat te blijven geloven, maar blijf het altijd geloven, Paolo, omdat het waar is. En de muziek speelt daarbij een belangrijke rol." Misschien levert dit wel gespreksstof op voor lezers vanaf elf en hun leraars of ouders.
Ten slotte nog dit: ik voel meer voor de Nederlandse titel dan voor de Engelse, The Mozart question. Het mysterie dat erachter schuilgaat, is uitdagend en zet de lezer op dezelfde hoogte als journaliste Lesley. Zij weet immers ook niet welke vraag 'verboden' is. Wie aandachtig leest en zich door Morpurgo's natuurlijke vertelstijl laat inkapselen, heeft de Engelse titelhint niet nodig om het antwoord te vinden. [Jet Marchau] Masquer le texte

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden joodse musici gedwongen samen te musiceren terwijl gevangenen arriveerden of naar de gaskamers gedreven werden. Mozart was een veelgespeelde componist. In deze raamvertelling vertelt de violist Paul Levi aan een journaliste (ik-figuur) over zijn jeugd, de ontdekking van een viool op de kast, een op straat spelende violist die hem les wil geven en het geheim van zijn ouders. Dit geheim verklaart waarom Levi’s vader niet meer naar Mozart kan luisteren en wat de verboden vraag is voor journalisten die Levi interviewen. In dit boek in klein formaat is een grote rol weggelegd voor de in zachte kleuren geschilderde, schetsachtige tekeningen, die heel precies een sfeer of gemoedstoestand uitdrukken. De inhoud is ook bijzonder en van groot belang: de auteur kan jonge lezers middels het perspectief van een leeftijdgenoot zowel informeren als raken met een verhaal over de onvoorstelbare werkelijkheid van de kampen. Daarnaast is het een ontroerend verhaal over de band tussen ouders en kinderen. Origineel verhaal dat zowel de mooie en waardevolle als de pijnlijke kant van musiceren belicht tegen de achtergrond van de Tweede Wereldoorlog. Vanaf ca. 9 jaar. Masquer le texte

Wanneer de jonge journaliste Lesley hoort dat ze naar Venetië mag om de wereldberoemde violist Paulo Levi te interviewen kan ze haar oren nauwelijks geloven. Levi heeft immers een hekel aan interviews en wil nooit veel over zichzelf vertellen. Er is één vraag die ze zeker niet mag stellen, maar Lesley heeft er geen idee van welke dat is. Ze doet zo vreselijk haar best om geen fouten te maken dat de maestro besluit om na jaren van zwijgen toch zijn levensverhaal te vertellen. Hij onthult hoe hij als kleine jongen de verschrikkelijke waarheid over het joodse oorlogsverleden van zijn ouders ontdekte en hoe hem dat tot de muziek heeft gebracht. Dat verhaal wordt een ontroerend maar ook pijnlijk sprookje over de kracht van muziek en de wil om te overleven. De auteur plaatst het oorlogsverhaal binnen het heden, en zo slaagt hij erin dit verschrikkelijke maar weinig bekend oorlogsgegeven dichter bij ons te brengen. Bovendien legt hij in een naschrift uit waarom hij dit boek geschreven heeft en plaatst hij het binnen een historisch kader, wat het voor jonge lezers makkelijker maakt het verhaal te vatten. Tekst en illustraties vormen één geheel en geven op aangrijpende wijze een stukje oorlogsgruwel weer. De waterverfprenten vind ik niet bijzonder mooi, maar ze spelen wel een rol in het verhaal, in die zin dat ze naar het einde toe steeds donkerder worden, en vooral, dat ze een voorafbeelding zijn van wat er komen gaat. Dit mooi vertelde, universele verhaal over een niet echt voor de hand liggend onderwerp kan velen boeien. Alleen jammer dat het niet echt duidelijk is wat de verboden vraag nu eigenlijk is. Dat kan je enkel afleiden uit de Engelse titel (The Mozart Question). Een slordigheidje, toch.
Masquer le texte