'Je suis né Flamand, je le suis resté lorsque je suis devenu Français; mais Belge, je ne l'ai jamais été!' Zo formuleerde een recalcitrante Michel Seuphor, pseudoniem van Fernand Berckelaers, zijn culturele identiteit nog in 1985 wanneer hij wordt ondervraagd over zijn Antwerpse jaren, toen hij samen met Geert Pynenburg de 'formeel expressionistische' periodiek Het overzicht (1921-1925) oprichtte, een avontuur dat de loop van zijn verdere leven zou gaan bepalen. Begonnen als een Vlaams strijdinstrument van de avant-garde in een 'eties-revolutionaire tijd', zou het tijdschrift met de komst van de constructivistische schilder Jozef Peeters vanaf 1922 volop de kaart trekken van de internationale artistieke scene. Contacten met de futurist Marinetti, reizen naar Berlijn en Parijs, waar kennis wordt gemaakt met het puikje van de moderne kunstwereld, deden hem besluiten Antwerpen te verlaten, waar hij het gevoel had niet echt te kunnen doorbreken en de eerste plaats moest laten aan een flamboyante Van Ostaijen. In Parijs was hij meteen kind aan huis, wat resulteerde in een heftig cultureel en creatief bestaan als dichter en schrijver, plastisch kunstenaar en tijdschriftoprichter, en misschien vooral nog als kosmopolitische avant-gardist, gangmaker, bemiddelaar en spil in een omvangrijk netwerk waarin namen voorkwamen als Van Doesburg, Fernand Léger, Tristan Tzara, Philippe Soupault, en last but not least, Piet Mondriaan, met wie hij een hechte vriendschapband zou smeden.

Aan die bezigheden kwam een voorlopig einde in 1934 wanneer hij zich, na zijn bekering tot het katholicisme, maar ook voor gezondheidsredenen, terugtrekt in het afgelegen Anduze. Hij zal er zich vestigen als historiograaf van de abstracte kunst met een aantal belangrijke naslagwerken op zijn naam, evenals een indringende studie over Mondriaan. Zijn privéstrijd met de Antwerpse kunstscene heeft hij dan, alleszins op internationaal vlak, gewonnen met een aantal belangrijke tentoonstellingen rondom zijn persoon en een naambekendheid in de kunstwereld die weinigen van zijn vroegere kompanen ooit zouden bereiken.

Over deze zelfbewuste avonturier van de geest en gepassioneerd mens, die zeker niet gespeend was van enig opportunisme en een behoorlijk ego bezat, werd een complete aflevering gewijd van het literair-historisch tijdschrift Zacht Lawijd met een tiental bijdragen die diverse aspecten belichten van een boeiend en veelzijdig leven zonder evenwel de pretentie te hebben meer dan enkele hoeken van het veelkleurige tapijt op te lichten. Grasduinen dus in een leven dat op twee jaar na de hele twintigste eeuw bestrijkt en waarvoor meermaals geput wordt uit Seuphors autobiografische sleutelroman Les evasions d'Olivier Trickmansholm, volgens sommigen een 'schaamteloze zelfverheerlijking', maar daarom nog niet oninteressant, omdat het ons heel wat leert over het koortsige en veelkleurige culturele leven van de Antwerpse avant-garde, dat nog altijd wacht op een allesomvattende en overzichtelijke studie.

Seuphor wist zijn vrienden goed te kiezen, zoals de xylograaf Victor Delhez, nog iemand die het internationaal zou maken (een bijdrage van Johan Vanhecke), of de vernieuwer Marinetti die een futuristisch congres in Antwerpen wel zag zitten (Matthijs de Ridder). Er zijn bijdragen over Het overzicht natuurlijk en de banden met de Brusselse scene (Frederik Leen), over de contacten met de Noord-Nederlandse modernisten Carel Willink en E. du Perron (Sjoerd van Faassen en A.H. den Boef), over zijn Parijse jaren met als hoogtepunt de kennismaking met Mondriaan die voor L'ephemère est éternel, een dadaïstisch toneelstuk van Seuphor, een decor zou maken, met als gevolg dat dit stuk in reconstructie later nog dikwijls zou worden opgevoerd (Marco Entrop). Maar ook met Georges van Tongerloo, nog zo'n artistiek talent, waarmee hij de groep Cercle et Carré zou opzetten die onder meer in café Voltaire, Place de l'Odéon, luidruchtige bijeenkomsten hield waar tientallen kunstenaar met namen als klokken de naaste buren uit hun kleinburgerlijke slaap hielden (Domitille d'Orgeval).

Een blik op een fascinerende tijd waarin een Vlaamse Antwerpenaar een niet geringe rol zou spelen, maar die in zijn geboortestad daarom nog niet op waarde zal worden geschat. Knap geïllustreerd, met een chronologie en een register, waaraan we graag nog een bibliografie hadden zien toegevoegd. [Jan Baes] Masquer le texte

Dit nummer van het literair-historisch tijdschrift Zacht Lawijd bevat een tiental essays over de Vlaamse schrijver en beeldend kunstenaar Michel Seuphor (pseudoniem van Fernand Berckelaers, 1901-1999). De in Antwerpen geboren Seuphor was als mede-oprichter van de periodiek Het Overzicht een belangrijke figuur in de Vlaamse avant-garde. Nadat hij zich in 1921 in Parijs had gevestigd, zou hij bovendien contacten hebben met tal van grote namen uit de internationale avant-garde, zoals Mondriaan en Marinetti. De bijdragen in dit nummer belichten erg uiteenlopende aspecten van Seuphors leven en werk. Aan bod komen onder meer Seuphors mislukte carrière als Nederlandstalig dichter (door Manu van der Aa), zijn relatie met Marinetti en het futurisme (Matthijs de Ridder), Het Overzicht en de Brusselse avant-garde (Frederik Leen), de Parijse jaren (Marco Entrop en Domitille d'Orgeval), en religie bij Seuphor en Van Ostaijen (Rajesh Heynickx). Samen bieden de essays een boeiende blik op een fascinerende figuur en tijd. Met een chronologie, enkele foto's en documenten, en bibliografieën per tekst. Masquer le texte